Deze conclusie is in tegenspraak met veel onderzoek op dit gebied, dat er vanuit gaat dat de huidige patronen in soortenrijkdom alleen zijn beïnvloed door relatief recente en kortstondige zeespiegelfluctuaties.

In vergelijking met de korte periode waarin wij leven, lijken oceanische eilanden onveranderlijk. Maar wanneer je kijkt over een periode van duizenden jaren, dan zijn ze juist zeer dynamisch: klimaatveranderingen in het verleden hebben geleid tot grote fluctuaties in de zeespiegel, iets wat grote invloed heeft op het oppervlakte en de isolatie van eilanden.

Perfecte plek

Eerste auteur van het artikel is Sietze Norder, promovendus aan het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (Universiteit van Amsterdam) en het Centrum voor Ecologie, Evolutie en Milieuverandering (Universiteit van Lissabon). ‘Vulkanische oceanische eilanden vormen de perfecte plek om de effecten van langdurige zeespiegelfluctuaties op biodiversiteitspatronen te bestuderen. Deze eilanden worden bewoond door een groot aantal soorten die nergens anders ter wereld voorkomen. Aangezien de evolutie van soorten plaatsvindt over lange tijdschalen, hebben de endemische soort op deze eilanden vaak verschillende cycli van zeespiegelstijgingen en –dalingen ervaren.’

Veranderende zeespiegel

Tijdens klimaatcycli schommelt het zeeniveau tussen twee extremen: een lage zeespiegel gedurende koude periodes en een hoge zeespiegel gedurende warme periodes. De huidige zeespiegel is relatief hoog, maar over de laatste paar miljoen jaar, was het klimaat over het algemeen koeler en lag de zeespiegel een stuk lager.

Er wordt al langere tijd gesuggereerd dat deze fluctuaties in zeeniveau de soortenrijkdom en geografische verspreiding van soorten op eilanden heeft beïnvloed. De meeste studies hebben echter niet gekeken in welke mate de duur van zeespiegelniveaus in het verleden invloed heeft.

Eerdere studies hebben bij het verklaren van biodiversiteitspatronen met name gekeken naar het huidige zeeniveau, of naar relatief korte en recente perioden zoals het Laatste Glaciale Maximum (LGM), een uitzonderlijke situatie die zich 20.000 jaar geleden voordeed toen ijskappen op hun grootst waren en het zeeniveau uitzonderlijk laag was. De omstandigheden gedurende zowel het koude LGM als de huidige warme periode zijn echter zeer uitzonderlijk en kortdurend. De auteurs van het nieuw gepubliceerde onderzoek waren daarom benieuwd wat de ecologische consequenties zijn geweest van langdurige klimaatomstandigheden uit een verder verleden.

Twaalf archipels

Een internationaal team van twintig onderzoekers heeft voor deze studie de soortendata van 53 vulkanische oceanische eilanden geanalyseerd, verdeeld op twaalf archipels over de hele wereld waaronder de Galápagos Eilanden, Canarische Eilanden, Hawaï, de Azoren en Madeira. Gegevens over de soortenrijkdom van landslakken en bloeiende planten werden samengesteld op basis van literatuur en soortenlijsten. Data over de configuratie van eilanden tijdens verschillende zeeniveaus werd opgehaald uit een recent ontwikkelde wereldwijde eilandendatabase .

Door deze data te combineren waren de onderzoekers in staat om te onderzoeken hoe historische klimaatsveranderingen de huidige biodiversiteitspatronen hebben beïnvloed. De studie laat zien dat de duur en frequentie van historische veranderingen in archipelconfiguratie van zeer grote invloed zijn geweest op de biodiversiteitspatronen die we vandaag de dag zien. ‘Het is nu duidelijk dat de invloed van historische zeespiegelfluctuaties veel verder terug gaat dan we voorheen dachten,’ concludeert Sietze Norder.

Publicatiegegevens

Sietze Norder et al. (2018) Beyond the Last Glacial Maximum: Island endemism is best explained by long-lasting archipelago configurations. Global Ecology and Biogeography. DOI:10.1111/geb.12835