Gerard Steen doet onderzoek naar figuurlijke betekenis in taal en communicatie. Steen ontwikkelde diverse methoden voor metafooridentificatie en –analyse en zoekt aansluiting bij de sociale wetenschappen om de betrouwbaarheid van deze methoden te toetsen. Ook is hij bezig met de ontwikkeling van een interdisciplinair model voor metafoorverwerking waarin taalkundige benaderingen (structureel-functionalistische grammatica, cognitieve linguïstiek, relevantietheorie) worden samengebracht met psychologische benaderingen (psycholinguïstiek, cognitieve psychologie, sociale psychologie) en sociaalwetenschappelijke benaderingen (communicatiewetenschap). Dit model is ingebed in een meer omvattende aanpak van alle taal en communicatie, via genrekennis en -handelingen, om structuren en processen in hun gesitueerde gebruikscontext te modelleren, onderzoeken, en de kennis daarvan toepasbaar te maken in de taalbeheersing, bijvoorbeeld voor tekstontwerp en -redactie. Maar ook toepassing in de literatuurwetenschap en de stilistiek vallen onder het onderzoek van Steen.

In 2010 stichtte Steen het Metaphor Lab, een expertisecentrum voor multidisciplinair fundamenteel en toegepast onderzoek naar figuurlijke betekenis. In het Metaphor Lab is een databank van metaforen in natuurlijk Engels taalgebruik te vinden, evenals een databank van visuele metaforen in advertenties, cartoons, en andere multimodale media. Ook vindt in het lab onderzoek plaats naar het opzettelijk gebruik van metaforiek (een ‘Promoties in de  Geesteswetenschappen’ project van NWO), het verschil tussen metaforiek in taal en visuele media (een Marie Curie-project), en het gebruik van figuurlijke denkkaders (‘frames’) in publiek taalgebruik, met aandacht voor metaforiek, overdrijving en ironie (een Veni-project).

In de toekomst wil Steen zijn onderzoek in verband brengen met de relatie tussen metaforiek en argumentatie. Hij wil met name nader onderzoek doen naar de mogelijkheid van verzet tegen metaforisch taalgebruik, denken, en communicatie, bijvoorbeeld in: gezondheidscommunicatie, de media, organisatie en management, en de economie.

Steen is sinds 2013 hoogleraar Taal en Communicatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Eerder bekleedde hij de leerstoel Taalgebruik en Cognitie aan de VU. Steen leidde een Vici -programma van NWO over metaforiek in dagelijks taalgebruik (2005-2010) en een Open Competitie programma over visuele metaforiek (2009-2014). Steen is bestuursvoorzitter van de Landelijke Onderzoekschool Taalwetenschap (LOT).