Patronen in het vlieggedrag van vogels hangen nauw samen met het weer. Vogels vliegen niet graag tijdens regen en storm. Ook is hun vlieghoogte vaak afhankelijk van wind en sommige grote vogels gebruiken thermiek om hoogte te winnen zonder met hun vleugels te hoeven klapwieken. De kennis over de invloed van het weer op het gedrag van vogels wordt steeds groter en met GPS-rugzakjes (kleine GPS-zenders die zijn bevestigd op de rug van een vogel) volgen de onderzoekers al een aantal jaren precies wat vogels doen. Door deze inzichten en GPS-gegevens bij elkaar te brengen kunnen nu metingen van de weersomstandigheden gedaan worden.

Klapwieken kost te veel energie

Jelle Treep, Judy Shamoun-Baranes en Willem Bouten van het IBED analyseerden samen met meteorologen van Ohio State University en ecologen van de Universté de Montpellier de GPS-gegevens van vale gieren die leven in het nationaal park Les Grand Causses in Zuid-Frankrijk. Klapwieken kost vale gieren te veel energie, dus als de zon schijnt maken ze veelvuldig gebruik van thermiek om hoogte te winnen en vervolgens verder te zweven op zoek naar voedsel of een nieuwe thermiekbel. Doordat ze dit zo efficiënt doen, is het mogelijk is om met GPS-gegevens in te schatten hoe snel de lucht stijgt in een thermiekbel. Dat is heel moeilijk op andere manieren te meten. Omdat thermiekbellen meebewegen met de wind, is het tegelijkertijd ook mogelijk om windsnelheid en windrichting te ‘meten’ met de vale gier.

Door de schattingen van windsnelheid en -richting en verticale bewegingen van de lucht te vergelijken met metingen van weerstations op de grond en met gedetailleerde weermodellen laten de onderzoekers zien dat GPS-gegevens gebruikt kunnen worden om metingen te doen aan het weer op plaatsen waar reguliere weersensoren niet of nauwelijks beschikbaar zijn; denk bijvoorbeeld aan de honderdduizenden GPS-punten van migrerende roofvogels boven de Sahara en Sahel die in de UvA-BiTS database zijn opgeslagen. Deze resultaten kunnen zeer nuttig zijn om modellen voor weersvoorspellingen te verbeteren.

Het artikel is gebaseerd op de resultaten die Treep verkreeg in zijn masteronderzoek aan de UvA. Treep doet nu promotieonderzoek naar de invloed van wind en thermiek op de verspreiding van plantenzaden bij het Institute for Environmental Biology van de Universiteit Utrecht.

Publicatiegegevens

H. J. Treep, G. Bohrer, J. Shamoun-Baranes, O. Duriez, R.P.M. Frasson, W. Bouten: ‘Using high resolution GPS tracking data of bird flight for meteorological observations’, in:  Bulletin of the American Meteorological Society (2015), in press. Doi: 10.1175/BAMS-D-14-00234.1