#blijfthuis was dit weekend trending. De burgemeesters van populaire badplaatsen riepen zondag op binnen te blijven, de NS vroeg de trein niet voor 'uitjes' te gebruiken en er kwam zelfs een NL-Alert om de nieuwe norm van afstand houden in acht te nemen. 'Dit is geen lege zin', zei premier Rutte. 

'Een grote uitdaging voor de meeste westerse samenlevingen is mensen leren de nieuwe regels van 'afstand houden' en 'thuis blijven' te volgen', stelt sociaal en cultureel psycholoog Eftychia Stamkou. Zij deed vergelijkend internationaal onderzoek naar de rol die cultuur speelt bij reacties op normschendingen.

Onderzoek in 19 landen

Mensen die sociale conventies aan hun laars lappen zijn er overal, en roepen overal een zekere mate van verontwaardiging op, maar kunnen in sommige landen ook op waardering rekenen. Stamkou onderzocht met collega's de uiteenlopende reacties op normschending en de achterliggende culturele en maatschappelijke normen en waarden die daarin een rol spelen.

In een internationaal vergelijkend onderzoek werd meer dan 2000 mensen uit 19 landen gevraagd een vragenlijst in te vullen rond twee scenario’s: een waarin sociale conventies werden geschonden en een waarin aan de sociale conventies werd voldaan.

Afkeuring of juist waardering

Stamkou zette de antwoorden van de respondenten af tegen de mate van collectivisme en striktheid: de mate waarin een samenleving waarde hecht aan het bewaren van de groepsharmonie, of aan het naleven van regels en het bestraffen van normschenders. Ze bracht in kaart hoe deze parameters de morele verontwaardiging van de respondenten op normschendingen en hun steun voor leiders beïnvloedden.

Meer individualistisch, meer waardering voor normschenders

Uit het onderzoek bleek dat in meer individualistische samenlevingen, zoals Nederland, Oostenrijk en de Verenigde Staten, normschenders op waardering konden rekenen en als krachtige individuen werden gezien. In collectivistische samenlevingen werden regelbrekers minder gewaardeerd en juist als minder krachtige personen gezien. Bovendien bleek dat respondenten uit striktere samenlevingen een grotere voorkeur hadden voor leiders die normen volgen.

Een ongekende situatie: onderzoek naar de impact van de coronacrisis

We zitten in een nieuwe en ongekende situatie. Welke invloed gaat de groeiende dreiging op ons hebben, en op hoe we over normschendingen denken? Stamkou verwacht dat het ons conservatiever kan maken. Ze voert momenteel een onderzoek uit in China, Nederland, de Verenigde Staten en Italië om te zien hoe de huidige pandemie de smaak voor onconventionele kunst beïnvloedt. We houden je via onze website op de hoogte van de resultaten van dit onderzoek.