Wie gaat zweten en fronsen van de politiek?

10 september 2020

We hebben vaak sterke gevoelens over politici, van afschuw tot enthousiasme. Hoe diep gaan deze gevoelens? Bert Bakker, Matthijs Rooduijn en Gijs Schumacher onderzochten lichamelijke reacties op politieke boodschappen en ontdekten dat het lichaam ook daadwerkelijk reageert op de politiek. De resultaten zijn nu gepubliceerd in de American Political Science Review.

vrouw die fronst — Ga je fronsen van politieke boodschappen?

De metaforen ‘stemmen met je hart’ of ‘stemmen vanuit je onderbuik’ illustreren dat emoties een belangrijke rol spelen bij het nemen van politieke beslissingen. Maar wat is nu precies de rol van die emoties? Wie gaat zweten en fronsen van de politiek?

Communicatiewetenschapper Bert Bakker en politicologen Matthijs Rooduijn en Gijs Schumacher onderzochten deze rol van emotie in de politiek in hun Hot Politics Lab project. Ze verzamelden data in het Behavioural Science Lab van de Universiteit van Amsterdam, maar ook in een mobiel lab waarmee ze onder andere de TT in Assen, de Tilburgse Kermis, de EO Jongerendag, Lowlands en het museum Beeld en Geluid bezochten.

In de labs werd gemeten welke lichamelijke reacties deelnemers hebben wanneer zij naar politieke boodschappen kijken en luisteren die aansluiten op of verschillen van hun eigen opvattingen. Deze lichamelijke reacties zijn tekenen van emoties waar mensen zich vaak niet eens bewust van zijn. Dit noemen we ook wel affectieve reacties.

Impressie van het onderzoek op Lowlands

Deelnemers zagen vier korte filmpjes (40-50 seconden) over vier verschillende politieke thema’s: immigratie, EU, klimaat en ongelijkheid. Voor elk onderwerp was er een rechtse en een linkse boodschap en deelnemers werden hier willekeurig aan toegewezen. Tijdens het kijken werden de vochtafgifte op vingers, het spannen van de gezichtsspieren en de hartslag gemeten.

‘De intensiteit van de affectieve reacties werd gemeten met de vochtafgifte in de vingers. Negatieve affectieve reacties werden gemeten met samentrekking van de spier boven de wenkbrauw (corrugator), terwijl positieve affectieve reacties werden gemeten met de samentrekking van een spier op de wang (zygomaticus)’, leggen de onderzoekers uit.

Deelnemers tonen affectieve reacties

De onderzoekers ontdekten dat de deelnemers inderdaad affectieve reacties toonden wanneer ze naar de filmpjes keken. ‘In lijn met onze verwachtingen vonden we dat mensen met meer extreme standpunten, zowel rechts als links van het politiek spectrum, meer lichamelijke opwinding ervoeren wanneer ze naar politieke boodschappen luisterden’, lichten de onderzoekers toe. Daarnaast ontdekten ze dat mensen vooral negatieve affectieve reacties hebben op politieke boodschappen waar ze het niet mee eens zijn. ‘Dit bevestigt deels het beeld uit bestaande theorie, maar was tot op heden nog niet direct getest.’

Opvattingen veranderen

Maar maakt het eigenlijk uit dat mensen affectief reageren op de politiek? Om dit te testen vroegen Bakker, Rooduijn en Schumacher de deelnemers zowel bij de start als aan het einde van het onderzoek wat hun opvattingen over de thema’s in de filmpjes waren. Hieruit bleek dat mensen die meer opwinding en/of negatieve affectieve reacties ervaren, hun opvattingen ook meer veranderen.

‘Onze studie is de eerste die laat zien dat mensen niet alleen zeggen dat ze emoties ervaren ten opzichte van de politiek, maar dat hun lichaam ook daadwerkelijk fysiek reageert op de politiek’, concluderen de onderzoekers.