'Vroeger was de cel iets wat je alleen van buiten kon bestuderen, nu kunnen we steeds meer de processen ín de cel bekijken.'
24 januari 2020
Tekst: Edda Heinsman. Fotografie: Liesbeth Dingemans
Alles precies zoals je het verwacht bij een high tech biologisch laboratorium, een stuk geavanceerder dan de faciliteiten 20 jaar geleden, aldus de moleculair bioloog Stanley Brul. Maar voor het mooiste moeten we volgens de wetenschapper toch een verdieping lager zijn. Trap af, door een paar lange gangen. Er gaat een deur open en daar staat hij: de timsTOF- Pro. Een 2-meter grote machine, glimmend metaal, het neusje van de zalm voor het biochemisch onderzoek.
Delano Sanches, die de bachelor Biomedische wetenschappen afrondde en nu de master volgt, is zichtbaar onder de indruk. 'Ik heb natuurlijk college gehad over dit apparaat, ik weet hoe hij werkt en wat hij kan. Maar ik heb er nog nooit mee gewerkt,' zegt Sanches. 'Geen idee dat hij zo groot was. Gaaf!' Wat kan het apparaat? Professor Brul legt uit dat het apparaat gebruikt wordt om eiwitten te bekijken. DNA in kaart brengen, dat kon twintig jaar geleden al. 'Na tien jaar voorwerk lukte het om het totale genoom van een mens in kaart te brengen- 3 miljard stukjes, tegenwoordig een middagje werk,' aldus Brul. 'Het genoom wordt de blauwdruk van het leven genoemd. Maar een echt bouwplan is het niet. Om het bouwwerk te begrijpen moet je weten hoe de blokjes gestapeld zijn, wat de structuur van de eiwitten is.' En daarvoor dus het stalen bakbeest. Hiermee kun je niet alleen zien uit welke elementen materiaal is opgebouwd, maar ook afleiden hoe deze in elkaar grijpen.
Brul: 'Vroeger was de cel iets wat je alleen van buiten kon bestuderen. Je kon hem beschrijven, natekenen. De namen van bacteriën zijn gebaseerd op de Latijnse namen voor hoe ze er uit zien: spirillus -met de vorm van een spiraal, bacillus -want die lijkt op een staafje, subtillis- niet heel groot. Maar wat er in zat, was een black box. Nu kunnen we steeds meer de processen echt ín de cel bekijken.' Sanches vult aan: 'Veel medicijnen gebruiken we puur symptomatisch: iemand probeerde iets en het bleek te werken. Alleen wat de onderliggende mechanismen zijn, hoe het medicijn echt werkt, weten we niet. Eiwitten vormen de kern in dit soort processen. Een essentieel onderdeel om te begrijpen hoe de cel werkt.' En dat is belangrijk: meer kennis van de cel is nuttig voor de meest uiteenlopende toepassingen: voor nieuwe geneesmiddelen maar ook bijvoorbeeld op het gebied van voedselveiligheid en biologische bestrijdingsmiddelen.
De afgelopen twintig jaar is niet alleen het onderzoek een stuk gevorderd, ook in het onderwijs hebben de nodige veranderingen plaatsgevonden. Zo is er steeds meer ruimte om te leren op je eigen manier. 'De colleges worden opgenomen, heel handig om dingen terug te kunnen kijken,' zegt Sanches enthousiast. 'Ik gebruik boeken niet om te leren, alleen nog als naslagwerk.' Brul, kersverse onderwijsdirecteur van het College of Life Sciences, pakt het vuistdikke boek Molecular Biology of the Cell erbij. 'Een bepaalde basiskennis is nodig, maar alles weten is onmogelijk. Ik ken ook niet dit hele boek uit mijn hoofd. De ontwikkelingen gaan razendsnel. Iedereen wordt steeds specialistischer, daarom is het zo belangrijk om goed te blijven communiceren tussen de verschillende specialismen.'
"20 jaar FNWI is zeker reden voor een feestje"
Het belang van communicatie tussen specialismen ziet Brul dan ook als een van de grote uitdagingen die het vakgebied de komende twintig jaar te wachten staat. En er is meer: bijvoorbeeld omgaan met enorme bakken data. 'We gaan steeds meer toe naar gepersonaliseerde medicijnen, dat vraagt veel rekenkracht.' Brul wijst naar buiten, naar de grote dataopslagcentra en SURFsara. 'Het is de grootste Europese hub van de bioinformatica. Die samenwerking met het bedrijfsleven en informatica, dat is echt een voordeel hier van het Science Park. Het was allemaal best een uitdaging om het hier op het Science Park op te zetten, maar uiteindelijk is het mooi geworden, daar kunnen we best trots op zijn. 20 jaar FNWI is zeker reden voor een feestje.'