In je boek analyseer je het huidige integratie- en inburgeringsbeleid. Wat is je beeld hiervan?

‘Het is in vrijwel alle lidstaten van de Europese Unie een bijzonder dynamisch rechtsgebied. Discussies over immigratie, diversiteit en burgerschap – die vaak verhit zijn! – werken er allemaal op in. En de vraag welk beleid daadwerkelijk het beste ontvangstbeleid voor migranten is, schuift binnen die discussies geregeld naar de achtergrond.’

Wie maakt dit beleid? 

‘Nederland is op dit gebied vrij sterk gebonden aan Europees recht: er zijn meerdere relevante richtlijnen die de piketpalen aangeven voor inburgeringsbeleid. Zo hebben legale migranten na 5 jaar in principe recht op permanent verblijf. Tegelijkertijd zijn inburgeringsvereisten wel toegestaan. Het is wel belangrijk dat deze vereisten niet uitsluiten, anders gezegd: hun juridische toelaatbaarheid is afhankelijk van of zij een goede start van migranten in hun nieuwe thuisland stimuleren en faciliteren.’

Sinds 1998 is het Nederlandse inburgeringstraject meer dan 20 keer veranderd. In januari komt er weer een nieuwe wet. Hoe denk je over die vernieuwing?

‘Helaas ben ik teleurgesteld met het resultaat. Toen er werd aangekondigd dat er een nieuwe wet zou komen, werden er grote woorden gebruikt. Iedereen leek het erover eens dat het totaal anders moest. Maar nu blijkt dat het oude systeem in grote lijnen overeind blijft. Alle onderdelen en examens blijven, en het gevraagde niveau gaat zelfs omhoog. Er wordt ook een vereiste toegevoegd, die zou moeten zorgen voor meer begeleiding vanuit de gemeente. Toegegeven, er valt iets meer over te zeggen. Er komen verschillende “routes” en vluchtelingen hoeven geen leningen meer af te sluiten. Maar mijn voorlopige oordeel is dat het nieuwe beleid een gemiste kans is.’

Waarom is het zo moeilijk goed beleid te maken?

‘Er zijn veel redenen, natuurlijk. Maar de inburgering is afgelopen kwarteeuw het strijdtoneel geweest van veel bredere discussies over migratie en integratie. Het bleek electoraal opportuun om geregeld te communiceren dat er “iets” aan migratie gedaan werd, dat het Nederlanderschap “verdiend” moest worden en dat het “niet makkelijk” meer zou zijn hier te mogen blijven. Nu is er niks mis met publiek debat. Maar het inburgeringsbeleid is geen immigratiebeleid en bepaalt niet wie uitgezet kan worden. Dus het veranderen van het inburgeringsbeleid om migratie tegen te gaan, werkt uiteindelijk niet. Het werkt vooral migranten die al mogen blijven tegen.’

Heb je suggesties voor een andere aanpak?

‘Mijn voorstel is om ontvangstbeleid en onderwijs voor migranten volledig los te koppelen van wetgeving omtrent het verkrijgen van verblijfsrechten en burgerschap. Hiermee neem je de associatie weg dat migranten iets moeten afronden om hier te mogen blijven. Dat is juridisch vaak een wassen neus, maar ook praktisch leidt het tot averechts beleid. Als de mindset is dat migranten zich moeten bewijzen, worden er steeds meer hoepels opgehangen om dit te testen. In plaats van dat wordt nagedacht over welk beleid het meest afgestemd en effectief is bij het ondersteunen van nieuwkomers.’