Wat is er precies aan de hand met de medicijnprijzen? 

'De hoge kosten van onderzoek en ontwikkeling (O&O, red.) voor nieuwe geneesmiddelen en gezondheidsproducten worden vaak als argument gebruikt voor de hoge prijzen. Hoewel O&O prijzig kan zijn, is er weinig objectieve en transparante informatie over de werkelijke kosten en de prijzen die overheden betalen om gezondheidsproducten in te kopen. Dit gebrek aan transparantie belemmert regeringen en inkopers in de publieke sector bij het nemen van volledig geïnformeerde beslissingen bij de onderhandeling over de prijzen.

Het resultaat kan nadelig uitpakken voor de volksgezondheid. Regeringen kunnen te veel uitgeven aan een geneesmiddel, waardoor er minder middelen overblijven voor andere geneesmiddelen. Of een duur geneesmiddel wordt helemaal niet vergoed, waardoor patiënten soms over weinig alternatieven beschikken.

De toenemende bezorgdheid van regeringen over de prijzen van geneesmiddelen heeft geleid tot de goedkeuring van resolutie 72.8 van de Wereldgezondheidsvergadering van 2019. Hierin wordt aangedrongen op het openbaar maken van de nettoprijzen van gezondheidsproducten, de kosten van klinisch onderzoek, en informatie over verkoopopbrengsten, marketingkosten, subsidies en stimulansen.' 

Zitten er ook gevaren aan transparantere geneesmiddelenprijzen?

'Prijstransparantie kan mogelijk verschillende prijzen voor hetzelfde product op verschillende markten aan het licht brengen. Dit zou fabrikanten ertoe kunnen aanzetten om het op de markt brengen van geneesmiddelen uit te stellen, de prijzen op de minder dure markt te verhogen of samen te spannen om de prijzen vast te stellen. Er zijn aanwijzingen dat sommige van deze potentiële nadelen, zoals vertragingen bij het op de markt brengen, zich voordoen ongeacht of de prijzen openbaar worden gemaakt.

Toch is er een consensus aan het ontstaan dat meer duidelijkheid over de kosten van onderzoek en ontwikkeling (O&O) van geneesmiddelen en gezondheidsproducten kan helpen bij het onderhandelen over en het vaststellen van eerlijke prijzen.' 

Hoe zou de transparantie verbeterd kunnen worden? 

'In mijn onderzoek met de onderzoeksgroep Medicines Law & Policy hebben we verschillende interessante voorbeelden gevonden van wetgeving die de transparantie van O&O-investeringen en -kosten zou kunnen verbeteren. Zo hebben Frankrijk en Italië nieuwe wetten aangenomen om de overheidsbijdrage in de kosten van O&O voor geneesmiddelen die zullen worden terugbetaald, openbaar te maken. Deze wettelijke hervormingen zijn in overeenstemming met de verantwoordelijkheid van de EU-lidstaten om hun nationale geneesmiddelenvoorraden te beheren en met de EU-wetgeving.'

Is een hervorming van de wetgeving noodzakelijk om tot transparantere geneesmiddelenprijzen te komen?

'Nee. Een hervorming van de wetgeving schept een gunstig klimaat voor prijstransparantie, maar is niet het enige instrument. Regeringen kunnen besluiten geen vertrouwelijke inkoopovereenkomsten met fabrikanten te sluiten als dit niet in het openbaar belang is. Sommige bestaande wetten bevorderen indirect ook de transparantie van de O&O-kosten. Zo is er nationale wetgeving over de toegang tot openbare informatie die is gebruikt om de prijs te achterhalen die de Spaanse regering heeft betaald voor het dure geneesmiddel Kymriah. 

Een particulier initiatief hier in Nederland is het benchmarksysteem voor ziekenhuisaankopen. Dit werd ingevoerd om de prijzen van medische producten die door verschillende ziekenhuizen worden aangekocht, te vergelijken en zo hun onderhandelingspositie te versterken. Dit vrijwillige systeem geeft ziekenhuizen toegang tot prijzen in ruil voor het verstrekken van informatie over hun inkooporders. In 2017 bracht dit systeem grote prijsverschillen aan het licht voor 17 veelgebruikte medische producten (bijvoorbeeld pacemakers, handschoenen en stents, red.) in 38 Nederlandse ziekenhuizen.'