Als culturele onderdrukking voorkomt bij chimpansees, dan kan er worden verwacht dat er een discrepantie is tussen de beschikbaarheid van voedselbronnen en het gebruik van gereedschap voor het verkrijgen van deze voedselbronnen. Daarom vergeleek het onderzoeksteam het gebruik van gereedschap, zoals takken met een specifieke vorm, door de Oostelijke chimpanzee (Pan troglodytes schweinfurthii) ten noorden en zuiden van de Uele rivier in de Democratische Republiek Congo. Deze rivier vormt een natuurlijke barrière vormt voor chimpansees, waardoor populaties van elkaar gescheiden zijn. Aangezien er een verschil is in het gebruik van gereedschap door chimpansees aan de verschillende kanten van de rivier, voorspelden de onderzoekers dat de subpopulaties verschillen in de mate waarmee ze gereedschap gebruiken voor het verkrijgen van twee insectensoorten die in vergelijkbare mate beschikbaar zijn.

Mieren

Gedurende een periode van 9 jaar hebben de onderzoekers data verzameld in 19 verschillende regio’s in het noorden van de Democratische Republiek Congo. Tijdens dit onderzoek werd gekeken hoe en in welke mate chimpansees gereedschap gebruiken om insecten te verzamelen. Om een schatting te maken van de hoeveelheid insecten die in het gebied voorkomen, werd op 12 van deze locaties met enige regelmaat het aantal insecten en termietenheuvels geteld.

Insectensoorten die de onderzoekers tegenkwamen waren onder andere Epigaeic Dorylus mieren en ponerine mieren, welke beiden gegeten worden door chimpansees. De wetenschappers vonden weinig verschil in de beschikbaarheid van deze insecten tussen de regio’s. Wel was er een significant verschil tussen het gebruik van gereedschap om epigaeic Dorylus mieren te verkrijgen ten noorden en zuiden van de Uele rivier.

Termieten

In het onderzoek werd geen bewijs gevonden voor het nuttige van termieten, terwijl er wel Macrotermes termietenheuvels werden gevonden in de regio en tevens is het bekend dat chimpansees in andere gebieden wel gebruik maken van gereedschap om termieten uit hun termietenheuvels te halen. In plaats daarvan maakten de chimpansees in de onderzochte gebieden gebruik van een percussietechniek om twee andere soorten termieten te verkrijgen: Cubitermes sp. and Thoracotermes macrothorax.

Onderzoekers Peter Roessingh en Steph Menken van het UvA Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica droegen bij aan het onderzoek door een methode te ontwikkelen waarbij specifieke soorten gereedschap kunnen worden gelinkt aan specifieke voedselbronnen. ‘Dit is een belangrijke stap in de analyse, omdat het daadwerkelijke gebruik van het gereedschap slechts zelden kan worden geobserveerd in wilde chimpanseepopulaties die niet gewend zijn aan de aanwezigheid van de mens,’ legt Roessingh uit.

De gevonden discrepantie tussen de beschikbaarheid van prooien en de aanwezigheid van specifiek gereedschap, is consistent met culturele onderdrukking zoals we dit kennen bij mensen. Voorzichtigheid is echter geboden: gezien de verschillen tussen de onderzochte leefgebieden, kan het effect van andere ecologische factoren in dit geval niet worden uitgesloten. Dr. Cleve Hicks van de Universiteit van Warschau en eerste auteur van de studie concludeert: ‘Hoe dan ook zullen deze en andere soortgelijke studies naar andere chimpanseepopulaties bijdragen tot tot een beter begrip van de rol die cultuur speelt in de evolutie van de mens.’

Publicatiegegevens

Thurston C. Hicks, Hjalmar S. Kühl, Christophe Boesch, Steph B. J. Menken, John Hart, Peter Roessingh, Corneille Ewango, Roger Mundry: ‘The Relationship Between Tool Use and Prey Availability in Chimpanzees (Pan troglodytes schweinfurthii) of Northern Democratic Republic of Congo,’ in International Journal of Primatology (May 2020). https://doi.org/10.1007/s10764-020-00149-4

Contactpersonen