Stel je voor dat je van hoog in de lucht neerkijkt op een enorme openluchtmarkt, misschien vanuit een drone die stilletjes boven de markt zweeft. De mensen op de markt bewegen zich op verschillende manieren: sommigen dwalen doelloos rond tussen de kraampjes, anderen lopen in rechte lijnen van kraam naar kraam. Er zijn ook meer gecompliceerde paden zichtbaar: sommige zien er zeer efficiënt uit terwijl anderen juist onnodig veel heen en weer lopen en herhalingen vertonen.

Reispaden

Als je individuen tijdens verschillende bezoeken zou volgen, dan zie je waarschijnlijk dat deze patronen veranderen. Sommige mensen volgen iedere keer hetzelfde pad, de gebruikelijke route, anderen veranderen hun pad als het aanbod aan seizoensfruit en -groenten verandert. Op deze manier begin je ook te leren over de sociale aspecten van het ‘winkelen’: netwerken van herhalende contacten verklappen wie bevriend is met wie. Al deze patronen geven inzicht in het mentale vermogen van mensen, hun behoeften, hun vermogen om vooruit te denken en hoe ze in de loop van de tijd leren: en dit alles gewoon door naar hun reispaden te kijken.

‘We vroegen ons af of we deze aanpak konden gebruiken om te begrijpen wat wilde dieren weten en denken’, zegt hoofdauteur Prof. dr. Karline Janmaat van het UvA Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica en tevens bijzonder hoogleraar in de cognitieve gedragsecologie aan de Universiteit Leiden en ARTIS. Samen met een internationaal team van onderzoekers van 14 verschillende universiteiten en onderzoeksinstituten publiceerden ze de resultaten van een wereldwijde enquête waaruit bleek dat de juiste informatie van 164 populaties zelfs al beschikbaar is als bijproduct van andere studies, verzameld door honderden onderzoekers gedurende vele jaren.

'We kwamen erachter dat veel onderzoekers bereid zijn hun data te delen en samen te werken om zo te begrijpen hoe cognitie varieert tussen verschillende soorten. De gegevens zijn in deze onderzoeken niet afkomstig van drones, maar van kleine GPS apparaten die routinematig worden gebruikt bij veldwerk met primaten. Soms zijn deze GPS apparaatjes aan de dieren zelf vastgemaakt, maar in de meeste onderzoeken volgt een onderzoeker de dieren, waarbij de onderzoeker meestal een rijke verscheidenheid aan achtergrondinformatie vastlegt over wat ze doen en voor hoelang', legt Janmaat uit.

Besluitvorming over reizen

Het onderzoeksteam heeft een conceptueel model ontwikkeld om te benadrukken op welke manier deze gegevens kunnen worden geanalyseerd. Veel van deze analyses kunnen worden uitgevoerd met informatie over locatie (x- en y-coördinaten) en tijd. Wanneer er echter ook een logboek van het gedrag en de lokale ecologie beschikbaar is, en dat is vaak het geval, dan kunnen deze relatief eenvoudige analyses krachtiger worden gemaakt.

‘Het ontwikkelde conceptuele model heeft een heel praktisch kant, maar biedt tegelijkertijd ook nieuwe mogelijkheden’, benadrukt Emiel van Loon, coauteur van de studie en collega van Janmaat bij IBED-UvA. ‘Het praktische deel stelt ons in staat om bestaande reisgegevens van primaten te hergebruiken en opnieuw te combineren om zowel oude als nieuwe vragen over de cognitie van primaten te beantwoorden. Maar als je verder kijkt, dan legt het ook een basis voor analyses die tussen empirische en theoretische benaderingen in zitten. Hierdoor wordt het mogelijk om beide onderzoeksvelden beter te combineren, wat tot allerlei nieuwe inzichten kan leiden. '

Cognitie van primaten

‘Op dit moment wordt de cognitie van primaten bestudeerd door indirecte metingen van bekwaamheid. Bijvoorbeeld door hersengrootte te vergelijken tussen soorten, of door middel van experimenten waarbij individuen in gevangenschap niet-natuurlijke problemen moeten oplossen. De nieuwe gegevens over reisbeslissingen in wilde populaties zal een belangrijke toevoeging zijn aan de al bestaande gegevens', legt Janmaat uit. Naast dat dit de deur opent voor grootschalige samenwerkingen aan de hand van bestaande gegevens, hoopt het team ook jonge wetenschappers te inspireren om vergelijkbare gegevens te verzamelen over andere, nog niet bestudeerde, primatensoorten.

’Onze ultieme droom is om een consortium te starten om de samenwerking tussen primatologen te verbeteren en om gegevens te delen. Hopelijk inspireert dit ook MSc studenten en promovendi van over de hele wereld om verzamelde data te delen en te vergelijken met bestaande datasets'. Het verzamelen van dergelijke gegevens is urgent omdat veel soorten in het wild met uitsterven worden bedreigd. Sinds 1970 is twee derde van alle gewervelde populaties verloren gegaan waarbij de grotere dieren, zoals primaten, het meest zijn getroffen. ‘De huidige generatie jonge wetenschappers is misschien wel een van de laatsten die gegevens kunnen verzamelen over primaten in hun natuurlijke omgeving’, concludeert Janmaat.

Publicatiegegevens

Karline R.L. Janmaat, Miguel de Guinea, Julien Collet, Richard W. Byrne, Benjamin Robira, Emiel van Loon, Haneul Jang, Dora Biro, Gabriel Ramos-Fernandez, Cody Ross, Andrea Presotto, Matthias Allritz, Shauhin Alavi, and Sarie Van Belle: ‘Using natural travel paths to infer and compare primate cognition in the wild,’ in iScience (2021). DOI: https://doi.org/10.1016/j.isci.2021.102343

Contactpersoon