Mensen zijn heel vatbaar voor de emoties die ze van het gezicht van een ander aflezen. Die helpen te bepalen wat de ander voelt en met ons voorheeft. Ook bij politici geven emoties informatie over hun intenties. Maar wat voor invloed hebben die emoties op kiezers? Volgens Homan meer dan we vaak denken. 'Mijn onderzoek laat zien dat alleen al het zien van een politicus emoties oproept in kiezers, helemaal als deze politicus ook zelf emoties toont, en dat dit invloed op ons stemgedrag kan hebben.’

Emoties meten

Homan zette verschillende instrumenten in om te onderzoeken hoe burgers met hun hoofd, hart en gedrag op de emoties van politici reageren; van een online vragenlijst over verkiezingsposters tot het meten van hersenactiviteit en gezichtspieren bij het waarnemen van de emoties van politici. ‘Een emotionele reactie bestaat uit meerdere niveaus’, legt Homan uit. ‘Er is een lichamelijke reactie, zoals het spannen van bepaalde gezichtsspieren. We geven de emoties die we opmerken een label in ons hoofd. En we vertonen bepaald gedrag als reactie.’ Ook betrok ze hierbij de situatie waarin emoties zich afspelen, want die is van invloed. ‘In het geval van politici is vooral de vraag hoe je emotionele reactie afhangt van je steun of afkeer voor een politicus’.

Onze gepolariseerde blik zit diep geworteld in ons brein

Meestal zijn emoties erg besmettelijk. Als iemand tijdens het praten bijvoorbeeld veel blijdschap uitstraalt, ga je onbewust ook blij kijken. En als de ander boos kijkt, spannen we de fronsspier aan. Ook deelnemers in het onderzoek spiegelden zo de emoties van voor hun onbekende individuen. Bij bekende politici gebeurde er echter iets heel anders. Deelnemers reageerden positief op alle emoties van politici die zij steunden en negatief op die van politici die ze afkeurden. Wanneer deze politici die ze afkeurden boos keken, werden ze zelfs uitgelachen. Vergelijkbare emotionele reacties nam Homan waar in de hersenen. ‘Dit laat dus zien dat onze gepolariseerde blik al diep geworteld zit in ons brein en onze, meestal onbewuste, emotionele reacties.’

Een voorkeur voor blije politici

Om de impact van emoties op stemgedrag te achterhalen, legde Homan een representatieve groep van bijna 5000 deelnemers in Nederland en Amerika diverse verkiezingsposters voor. Deze posters varieerden in de politicus die erop stond, de uitdrukking op het gezicht, de tekst die erbij stond, en het onderwerp waar het overging. Van urgente kwesties als klimaat en migratie, tot minder beladen onderwerpen als infrastructuur. Voor de politici gebruikte ze beelden van mensen die voor de deelnemers onbekend waren.

Het bleek niet uit te maken over welke kwestie het ging en het standpunt op deze kwestie, deelnemers kozen overtuigend voor politici met een blije gezichtsuitdrukking en een positieve toon in de tekst. ‘Dit verbaasde me’, zegt Homan. ‘Ik had gedacht dat mensen bij politieke kwesties die hun aan het hart gaan eerder voor boze politici zouden kiezen. Dit is een interessant inzicht voor politici die nog niet zo bekend zijn; een charmeoffensief kan effectief zijn.'

De emoties van politici hebben dus aanzienlijke gevolgen voor hoe kiezers op politici reageren en daarmee op het politieke proces stelt Homan ter conclusie. ‘Het is belangrijk dat we de emoties van politici en burgers niet wegschrijven en hier meer aandacht aan besteden.’

Proefschrift details

Maaike Homan, 2024, 'Citizens´ Affective, Cognitive and Behavioral Responses to the Emotional Displays of Politicians'. Promotoren: dr. G. Schumacher en dr. B.N. Bakker.

Tijd en locatie

Woensdag 8 mei, 13.00-14.30, Agnietenkapel, Amsterdam