Met de subsidie kunnen de onderzoekers zich vestigen als onafhankelijk onderzoeksleider. De subsidies zijn onderdeel van het Horizon Europe-programma van de Europese Unie. 

De UvA-laureaten: 

Prof. dr. Thijs Bol (Amsterdam Institute for Social Science Research) – FIRMS: How the Workplace Structures Career Inequality

In de meeste samenlevingen is de economische ongelijkheid de afgelopen decennia toegenomen. Werkplekken – bedrijven en organisaties – spelen daarbij een grote rol, maar we weten nog niet precies hoe. Dit project onderzoekt hoe organisaties de loopbanen van mensen beïnvloeden en ongelijkheid creëren of versterken, vooral rond gender en etniciteit. Het project wil hiermee inzicht geven in wanneer een werkplek kansen biedt of juist beperkt, en hoe organisaties ongelijkheid kunnen helpen verminderen.

Dr. Jaron Harambam (Amsterdam Institute for Social Science Research) – Dealing With Distrust: How Public Organisations Respond To Conspiracy Theories

Veel Europese burgers wantrouwen maatschappelijke instituties om het algemeen belang te dienen, en zien ze als gestuurd door een schimmige macht met kwade bedoelingen. We weten echter weinig over hoe de instituties die doelwit zijn met dit complotgedreven wantrouwen omgaan. Harambam onderzoekt daarom hoe publieke organisaties dit wantrouwen definiëren en erop reageren. Hij vergelijkt daartoe media, overheid, wetenschap en onderwijs in Nederland, Italië en Polen, plus op EU-niveau, met kwalitatieve methoden.

Prof. dr. Eirini Karyotaki (Psychology Research Institute) – Unveiling the Heterogeneity of Treatment Effects in Psychotherapy for Depression: A Synthesis of Individual Patient Data (SYNTHESIS)

Depressie treft wereldwijd honderden miljoenen mensen, maar meer dan de helft reageert niet op behandeling. SYNTHESIS wil therapieën beter afstemmen op individuele en contextuele verschillen. Karyotaki ontwikkelt daarvoor een nieuw raamwerk dat grote sets individuele patiëntdata combineert met machine learning. Het project ziet psychotherapie als een dynamisch, contextgevoelig netwerk van interventies en zoekt uit welke behandelingen of behandelonderdelen het beste werken voor welke patiënten. Door de grootste infrastructuur met individuele patiëntdata tot nu toe in dit onderzoeksveld op te bouwen, wil SYNTHESIS voorspellende modellen en open beslissingshulpen voor clinici opleveren, als basis voor meer gepersonaliseerde geestelijke gezondheidszorg.

Dr. Patty Leijten (Research Institute of Child Development and Education) - Parenting in Times of Global Uncertainty: Understanding and Cultivating Parental Hope

Ouders voeden hun kinderen nu op in een wereld met grote milieu- en geopolitieke crises. In zulke onzekere tijden worden veel ouders extra beschermend, maar anderen reageren juist anders: zij stimuleren nieuwsgierigheid en verbinding, ook als de toekomst bedreigd lijkt. Bestaande modellen kunnen dit gedrag nog niet goed verklaren. Het PARENTALHOPE-project onderzoekt daarom veerkrachtig ouderschap in tijden van onzekerheid. Het test een nieuw model van ouderlijke hoop in verschillende Europese landen en ontwikkelt en evalueert interventies om die hoop bij ouders te versterken.

Dr. Dora Matzke (Psychology Research Institute) – Next-Generation Cognitive Testing: A Theory-Driven Approach to Multi-Scale Dynamics in Cognition

Cognitieve prestaties – zoals aandacht vasthouden, informatie onthouden en beslissingen nemen – schommelen continu door factoren als leren, vermoeidheid en stress. Die wisselingen beïnvloeden ons dagelijks functioneren, van alledaagse taken tot situaties met grote gevolgen, maar zijn nog slecht begrepen. Matzke ontwikkelt een nieuw theoretisch raamwerk dat verklaart hoe en waarom cognitieve vermogens veranderen, van moment tot moment en over dagen en weken. Het project vertaalt dit naar dynamische, contextgevoelige meetinstrumenten om cognitieve prestaties beter te begrijpen en uiteindelijk te ondersteunen in bijvoorbeeld onderwijs, werk en mens-machine-interactie.

Prof. dr. Matthijs Rooduijn (Amsterdam Institute for Social Science Research) – IMMERSE: Can Immersive Narrative Interventions Strengthen Support for Liberal Democracy?

De liberale democratie staat onder druk, mede omdat publieke steun voor haar kernprincipes zwakker is dan vaak wordt gedacht. IMMERSE onderzoekt of die steun kan groeien door immersieve verhalen en ervaringen, zoals storytelling, theater, videogames en virtual reality, die burgers sterker betrekken dan klassieke communicatie. Het project combineert onderzoek naar democratisch burgerschap en narratieve overtuiging om te bepalen welke verhaalvormen het meest effectief zijn, met speciale aandacht voor de rol van emoties. De resultaten van IMMERSE bieden een nieuw kader om te begrijpen hoe die steun kan groeien, en leveren docenten en beleidsmakers concrete handvatten voor toepassing in de praktijk.

Dr. Yatun Sastramidjaja (Amsterdam Institute for Social Science Research): Activist Techtopias: Crafting Alternate Infrastructures of Resistance in Asia.

In een tijd van toenemende digitale repressie en algoritmische controle krijgen democratie en grassrootsbewegingen in Azië steeds meer beperkingen opgelegd. Mobilisatie wordt tegengewerkt door cybersurveillance, repressieve cyberwetten, regimegelieerde trollen en internetshutdowns. Sastramidjaja onderzoekt hoe activisten daarop inspelen met nieuw technologisch vakmanschap – digitale, analoge en materiële middelen – om repressie te ontwijken en de onderdrukkende infrastructuren te verstoren. Daarbij laat ze zien hoe technologische en politieke vormen van activisme samenkomen en mogelijke technopolitieke toekomsten verkennen, ondanks de afhankelijkheid van juist die systemen die ze willen ondermijnen.

Dr. Abbey Steele (Amsterdam Institute for Social Science Research) - Protect and Repress: The Logic of Government Responses to Internal Displacement (GRID)

De meeste van de 120 miljoen mensen die door geweld ontheemd zijn, blijven in hun eigen land. Deze intern ontheemden hebben rechten als staatsburger en overheden beloven vaak bescherming, maar in de praktijk worden intern ontheemden vaak onvoldoende geholpen of zelfs onderdrukt, bijvoorbeeld door opsluiting in kampen of hernieuwde verdrijving. Over zulke staatsreacties weten we nog weinig. GRID vult die leemte met een nieuwe wereldwijde dataset over bescherming en repressie van intern ontheemden, een theorie over overheidskeuzes en casestudies in Burundi, Colombia en Irak. Zo laat het project zien hoe interne ontheemding samenhangt met vluchtelingenstromen, politieke scheidslijnen en machtsgebruik door staten.

Dr. Jordy de Vries (Institute of Physics) - The Common, the Rare, and the Unseen: Precision Theory fo Precision Experiments

Deeltjesfysica staat voor grote vragen, zoals het gebrek aan antimaterie en de oorsprong van neutrino-massa’s. Laag-energetische precisie-experimenten kunnen daarbij nieuwe doorbraken opleveren, mits de theorie net zo precies is als de metingen. De Vries gaat nieuwe hulpmiddelen ontwikkelen om metingen te verfijnen van: bekende deeltjesvervallen (het gewone), extreem zeldzame atomaire processen (het zeldzame) en nog onbekende verschijnselen (het onzichtbare). Deze processen staan centraal in een wereldwijd precisie-programma dat kan onthullen hoe neutrino’s massa krijgen, de materie-antimaterie-asymmetrie kan verklaren en ons beeld van elementaire deeltjes kan opschudden. Het project slaat zo een brug tussen laag-energie-experimenten, hoge-energie-deeltjesfysica en kosmologie.

Naast de negen UvA-laureaten ontvangt ook Katja van den Hurk, bijzonder hoogleraar aan de UvA, een ERC Consolidator Grant. Zij deed haar aanvraag vanuit Sanquin (de not-for-profit organisatie die de bloedvoorziening in Nederland verzorgt). 

In haar project - DONOR-PROTECT: Redefining Standards for Sustainable Blood and Plasma Collections through Personalised Donor Health Protection Strategies - richt Van den Hurk zich op het ontwikkelen van persoonlijke algoritmes die de gezondheid van bloed- en plasmadonoren beter moeten beschermen. Door het type donatie, de tijd tussen donaties en eventuele extra maatregelen af te stemmen op iemands risicoprofiel, wil zij toewerken naar een duurzaam, ethisch en wetenschappelijk goed onderbouwd systeem voor de bloed- en plasmavoorziening.