Wetenschap helpt bij het oplossen van grote problemen, zoals pandemieën en klimaatverandering. Maar als mensen wetenschappers niet vertrouwen, zullen ze wetenschappelijke oplossingen minder snel accepteren. ‘In Amerika, maar ook in andere landen, is het vertrouwen van conservatieve mensen in wetenschap doorgaans lager’, stelt een van de betrokken onderzoekers, sociaal psycholoog Bastiaan Rutjens. ‘Sinds de jaren ’80 is het vertrouwen van conservatieven in Amerika zelfs aan het kelderen.’

Een deel van de verklaring is dat wetenschappelijke resultaten niet aansluiten bij politieke of economische overtuigingen van conservatieven. ‘Maar ook wordt wetenschap in sommige kringen steeds meer weggezet als “linkse hobby” en universiteiten als bolwerken van het linkse establishment’, aldus Rutjens. De onderzoekers wilden meer inzicht krijgen in hoe vertrouwen verschilt per wetenschappelijk vakgebied, en of korte interventies vertrouwen kunnen versterken.

Onderzoek onder bijna 8.000 Amerikanen

De onderzoekers vroegen 7.800 Amerikanen hoe ze dachten over 35 verschillende wetenschappelijke beroepen, variërend van antropologen tot biologen en atoomfysica. Daarbij keken ze naar het verschil tussen mensen die zichzelf conservatief of liberaal noemden. Vervolgens testten ze vijf interventies om vertrouwen in wetenschappers onder specifiek conservatieven te vergroten.

Deze interventies waren afgestemd op de redenen dat mensen wetenschap kunnen wantrouwen: het niet aansluiten bij morele waarden of omdat wetenschappers geen deel uitmaken van de groep. De interventies benadrukten dan hoe wetenschappelijke resultaten juist in lijn waren met conservatieve overtuigingen of schoven conservatieve wetenschappers naar voren.

Conservatieven hebben minder vertrouwen in alle vakgebieden

Liberalen blijken meer vertrouwen te hebben in alle 35 wetenschappelijke beroepen die werden onderzocht. Niet alleen de vakgebieden die aan onderwerpen werken die zij belangrijk vinden, zoals klimaatverandering of inclusie, maar ook die met bijvoorbeeld een focus op de industrie. Toch was het niet helemaal zwart-wit, en wel afhankelijk van het vakgebied hoe sterk het vertrouwen van conservatieven en liberalen verschilde.  

Het verschil was vooral sterk bij klimaatwetenschappers, medische onderzoekers en sociale wetenschappen. ‘Dit komt waarschijnlijk doordat in deze vakgebieden de resultaten vaker botsen met conservatieve overtuigingen als een vrijemarkteconomie of een conservatief sociaal beleid’, licht Rutjens toe.

Het vertrouwen in technische en toegepaste disciplines, zoals industriële chemie, verschilde minder sterk. ‘Hier ligt de focus vaker op economische groei en productiviteit’, voegt Rutjens toe. ‘Maar het blijft opvallend dat we dus ook hier zien dat het vertrouwen van conservatieven lager is. Hun wantrouwen verspreid zich over de hele wetenschap heen.’

Wantrouwen diep geworteld

Opvallend was ook dat geen van de vijf interventies het vertrouwen van conservatieven in wetenschappers wist te vergroten. Zelfs wanneer de boodschap goed aansloot bij hun waarden, veranderde hun houding nauwelijks. ‘Dit suggereert dat dit wantrouwen diepgeworteld is en niet makkelijk te veranderen’, aldus Rutjens.

Sterkere interventies nodig

Rutjes vindt het lastig te voorspellen hoe wetenschappelijk wantrouwen zich verder gaat ontwikkelen. ‘Er gebeuren nu extreme dingen in Amerika. Maar ook dichterbij, hier in Nederland, zien we ongekende manieren waarop over wetenschap wordt gesproken, soms gepaard met veel wantrouwen.’

Zoals het onderzoek laat zien is het moeilijk om met een relatief snelle ingreep het vertrouwen in wetenschap te versterken. ‘Dit betekent niet dat het onmogelijk is, maar deze korte interventies werken dus niet om wetenschap transparanter en betrouwbaarder te maken voor bepaalde groepen’, legt Rutjens uit. ‘We hebben sterkere interventies nodig die wetenschap echt persoonlijk maken. Dus wat kan wetenschap bijdragen aan jouw leven hier en nu.’

Details artikel

Vukašin Gligorić, Gerben van Kleef en Bastiaan Rutjens, 2025, Political ideology and trust in scientists in the US, in: Nature Human Behaviour

Rutjens werkte mee aan het onderzoek dat werd geleid door zijn PhD Vukašin Gligorić. Gligorić is kort geleden aan de UvA gepromoveerd en start dit voorjaar als postdoctoraal onderzoeker aan NYU Abu Dhabi