Altijd beschikbaar, nooit boos: ChatGPT als beste vriend
Margot van der Goot legt uit hoe ChatGPT steun biedt, maar ook afhankelijk maakt
8 december 2025
Voor mensen die zich eenzaam voelen, kan een AI chatbot een fijne gesprekspartner zijn. Volgens Van der Goot komt dat doordat zo'n chatbot altijd vriendelijk, beschikbaar en bevestigend is. ChatGPT valt je niet in de rede, wordt niet boos en geeft meestal precies de reactie die jij wil horen. Dat geeft het gevoel dat je begrepen wordt.
Universitair docent Communicatiewetenschap Margot van der Goot onderzoekt al jaren hoe mensen communiceren met machines. Ze begon ooit met onderzoek naar klantenservicebots, maar richt zich nu vooral op de emotionele band die mensen kunnen voelen met een chatbot.
Van der Goot is aangesloten bij het Centre for Urban Mental Health bij de UvA. In dit centrum werken onderzoekers van allerlei verschillende disciplines samen met bijvoorbeeld de Gemeente Amsterdam, om te zorgen voor een betere mentale gezondheid in de stad.
Ze komt regelmatig in de media aan het woord over chatbots als vriend en therapeut, bijvoorbeeld in de Volkskrant, bij NPO Radio 1, en bij RTL nieuws online.
OpenAI heeft er baat bij dat mensen het zoveel mogelijk gebruiken. Dat lukt beter als de chatbot voelt als een warme vriend die altijd aan jouw kant staat
Een chatbot is geen mens
Maar dat ChatGPT zo lekker meegaand is, is niet voor niets. Van der Goot: 'OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, heeft er baat bij dat mensen het zoveel mogelijk gebruiken. Dat lukt natuurlijk beter als de chatbot voelt als een warme vriend die altijd aan jouw kant staat.’ Maar daardoor vergeten mensen soms met wie ze praten: 'Een chatbot is geen mens: het is een taalmodel dat patronen uit data nadoet. Het luistert niet echt en het begrijpt je niet zoals een vriend dat doet.'
Sociale vaardigheden verliezen
Wanneer mensen hun zorgen, angsten en onzekerheden delen met ChatGPT, kan dat gevolgen hebben voor hun sociale vaardigheden, legt Van der Goot uit: ‘In de geschiedenis hebben we al vaker gezien dat er sprake was van 'de-skilling'; het verliezen van vaardigheden doordat er een hulpmiddel voor is bedacht. Bijvoorbeeld de uitvinding van GPS, waardoor mensen nu vaak minder goed zelf de weg kunnen vinden.'
'Omdat ChatGPT nog maar relatief kort bestaat, hebben we nog geen eigen onderzoek dat het kan bevestigen, maar zoiets kan ook gebeuren bij mensen die AI chatbots regelmatig gebruiken. Omdat de chatbot mensen zo naar de mond praat, leren ze af hoe ze moeten omgaan met menselijke zaken als kritiek of jaloezie bij hun gesprekspartner. Menselijke contacten lijken dan ook ineens een stuk minder aantrekkelijk. Sommige mensen gaan daardoor hun vrienden minder zien.
Het is een soort wereldwijd experiment zonder toezicht
Wereldwijd experiment zonder toezicht
Bedrijven die veel geld verdienen aan AI zoals Meta en OpenAI, weten vaak wel wat voor negatieve gevolgen hun producten kunnen hebben. Toch doen ze daar niet veel aan. 'Die morele verantwoordelijkheid hébben ze natuurlijk wel, maar nemen ze niet. Er zijn verschillende verhalen bekend van mensen die zelfmoord plegen na lange gesprekken met ChatGPT. De oprichter van OpenAI erkende zelf laatst zelfs dat er zoiets bestaat als 'AI psychosis'. Als we normaal gesproken van een product zouden weten dat het zulke grote risico's met zich mee brengt, zou het nooit zomaar op de markt gebracht worden. Het is een soort wereldwijd experiment zonder toezicht.'
Ik wil zorgen dat tools als ChatGPT vaker ter sprake komen tijdens therapiesessies
Samenwerken met de GGZ
Omdat Van der Goot in haar onderzoek ziet dat mensen ChatGPT gebruiken als therapeut, vindt ze het belangrijk dat er binnen de GGZ meer aandacht is voor chatbots. 'We weten dat mensen ChatGPT op deze manier gebruiken, dus dan kunnen we er maar beter voor zorgen dat ze zich bewuster worden van wat chatbots wel én niet kunnen bijdragen op het gebied van emotionele steun. Voor jongeren bestaat bijvoorbeeld een les van Online Masters, over AI en emoties waar ik aan heb meegewerkt. Daarnaast wil ik therapeuten en professionals ondersteunen die met jongeren werken. Dat doe ik bijvoorbeeld door input te geven voor richtlijnen hoe om te gaan met dit fenomeen. En natuurlijk is het ook belangrijk dat beleidsmakers op de hoogte zijn van de voor- en nadelen.’
‘Daarnaast wil ik zorgen dat dit soort tools vaker ter sprake komen tijdens therapiesessies. Het kan een ingang geven voor een gesprek over dingen die iemand misschien nog niet aan zijn therapeut heeft verteld, maar al wel aan de chatbot.’
Hoe past ChatGPT als gesprekspartner in je leven?
Voor mensen die AI chatbots gebruiken wanneer ze zich eenzaam of ongelukkig voelen, heeft Van der Goot een aantal tips:
- Praat eerst met mensen. Een echte vriend kan vaak toch beter helpen dan een bot. ChatGPT proberen kan later altijd nog.
- Blijf bewust. Als je toch met AI chatbots in gesprek gaat, realiseer je dan: ik praat met een taalmodel. Wat dit model zegt, is niet per definitie waar, het weet niets en het is gebouwd om verslavend te zijn en mij gelijk te geven.
- Praat met anderen over je gebruik van AI chatbots. Gebruik het als gespreksopener met mensen in je omgeving. Dat kan weer leiden tot open, eerlijke gespreken.
Ik hoop in ieder geval dat deze ontwikkeling een wake-upcall is voor ons allemaal
ChatGPT is er. Hoe nu verder?
Van der Goot vindt het lastig inschatten hoe de toekomst met tools als ChatGPT eruit ziet: ‘Het kan zijn dat AI chatbots als therapeut, vriend of 'luisterend oor' steeds belangrijker worden. Het kan ook een hype zijn die overwaait. Ik kom bijvoorbeeld ook jongeren tegen die AI hebben ingezet als emotionele steunpilaar, maar dachten “dit is niets voor mij”. Ik hoop in ieder geval dat deze ontwikkeling een wake-upcall is voor ons allemaal. Blijkbaar voelen mensen zo’n diepe behoefte aan contact en bevestiging. Laten we dit als reminder gebruiken om niet met bots, maar juist met elkaar te blijven communiceren.'