Te veel en te vaak ongezond eten verstoort de netwerken in onze hersenen die ons eetgedrag reguleren. De hersenen van mensen met obesitas laten veranderingen zien die passen bij hongerige hersenen die signalen uitzenden om meer te gaan eten. Deze continue drang om te eten vormt de basis van onze huidige obesitasepidemie, stelt Mireille Serlie in haar oratie op 2 december.

De obesitas epidemie woekert voort en bedreigt onze gezondheid en kwaliteit van leven. Het is wonderlijk dat mensen meer eten dan ze nodig hebben en door blijven eten terwijl het lichaam eigenlijk verzadigd is. Om de obesitasepidemie echt te begrijpen moeten we ons daarom verdiepen in de hersenen, want de hersenen sturen ons eetgedrag. Verschillende organen communiceren met de hersenen over de energievoorraden in ons lichaam. Deze communicatie loopt onder andere via zenuwbanen, hormonen en voedingsstoffen. De hersenen verwerken deze signalen en zetten aan tot voedselinname of juist het stoppen met eten. Een goede regulatie van eetgedrag is essentieel voor de overleving en voortplanting en dus het voortbestaan; immers, zonder drang om te eten verhongert het lichaam. Dat klinkt in deze tijd en onze huidige maatschappij als ietwat vreemd, want er is toch overal en ruim voldoende eten en een ingewikkeld netwerk in de hersenen lijkt overbodig, maar deze netwerken hebben zich gedurende miljoenen jaren langzaam gevormd. Jaren en tijden waar periodes met voedselschaarste zich afwisselden met voldoende eten. De hersenen loodsten ons door deze periodes heen door ons ruim voldoende te laten eten tijdens voldoende voedselvoorraad om te overleven tijdens voedselschaarste. Nu is er overal en altijd eten en raken de hersenen bij sommigen van ons van slag.

Bij mensen met obesitas zijn de netwerken in de hersenen die ons eetgedrag sturen verstoord. Met hersenscans toonden Mireille Serlie en anderen aan dat het dopamine- en serotoninesysteem in bepaalde delen van de hersenen anders reageert op eten en op het zien van voedsel. De hersenen registreren minder goed als er voldoende gegeten is en geven continu het signaal af om naar eten te zoeken. Deze continue impuls om te eten is extreem moeilijk te negeren en verklaart waarom mensen dan meer eten dan het lichaam eigenlijk nodig heeft. De oorzaak van dit ontregelde eetgedrag lijkt deels te liggen in een ongezond eetpatroon, waarbij eten van te veel vet en suiker en op verkeerde tijdstippen van de dag leidt tot veranderingen in de hersenen. Deze veranderingen zijn hardnekkig en normaliseren maar ten dele na een dieet. Er moet daarom meer aandacht komen voor de effecten van ongezond eten op de hersenen, stelt Serlie. Consumenten moeten weten dat risicovol eetgedrag de hersenen hongerig maakt.

Prof. dr. M.J.M. Serlie, hoogleraar Inwendige geneeskunde, in het bijzonder voeding en energiemetabolisme: Hongerige hersenen.

Prof. dr. P.H.L.T. Bisschop, hoogleraar Inwendige Geneeskunde, in het bijzonder klinische endocrinologie: Hormonen in zicht.

Over deze oratie volgt later meer informatie. 

Deze dubbeloratie is hier live te volgen.