Vagebonden reizen veel, niet alleen door rond te trekken, maar ze doen dat ook in sociaal opzicht. Niet zelden eindigen vagebonden in de goot en raakt hun oeuvre in de vergetelheid, maar hun werk kan ook tot de canon gaan behoren, zoals bij de genoemde auteurs het geval is. Tijdens dit college zal gezocht worden naar een antwoord op de vraag hoe het succes, dan wel het falen van literaire vagebonden in de Scandinavische literatuur van de afgelopen twee eeuwen te verklaren is.

Het vagebondisme is enerzijds een literair motief en wordt meestal als een onderdeel van het zwervende bestaan van de auteur begrepen, maar in dit college zal de aandacht vooral uitgaan naar de betekenis van de vagebond als subculturele avant-gardist. Een belangrijk kenmerk van literaire vagebonden is immers, dat ze zich weinig aan grenzen, zoals staatsgrenzen, genregrenzen en sociale grenzen gelegen laten liggen. Zij worden om die reden door de gevestigde orde vaak als bedreigend ervaren, terwijl ze ook belangrijke aanjagers van maatschappelijke en literaire vernieuwing kunnen zijn.

Het is zonder meer opvallend dat er juist in Scandinavië zo’n sterk ontwikkelde traditie van vagebondisme heeft bestaan. Desalniettemin is deze lifestyle in heel Europa, inclusief de Scandinavische landen, al decennialang op zijn retour, hetgeen alles te maken heeft met de steeds verder doorgevoerde regulering en surveillance van het maatschappelijk verkeer. Toch is er ook in de 21e eeuw in Scandinavië nog altijd sprake van een actieve – en activistische – subcultuur van vagebondisme, zeker waar het gaat om het herdefiniëren van gendergrenzen. Met een blik op het actuele vagebondisme van o.a. Madame Nielsen (1963-) zal dit college worden afgerond.

Prof. dr. H.A. van der Liet, hoogleraar Scandinavische Taal- en Letterkunde: Spoorzoeken: Over schrijvende vagebonden in de moderne Scandinavische literatuur.

Dit afscheidscollege is hier live te volgen.