De solidariteit die we kunnen ervaren als anderen geraakt worden door ziekte of een ongeval, zelfs als we hen niet persoonlijk kennen, hangt samen met de overtuiging dat het ons allemaal kan overkomen. Dit idee van gedeelde kwetsbaarheid ondersteunt solidariteit als organiserend principe in de samenleving, zegt De Ruijter. 'Het is solidariteit, de herkenning in de ander, die maakt dat gezondheid een bijzondere plaats inneemt in ons recht en in de organisatie van maatschappelijke instituties.'

Gezondheidssolidariteit is in de meeste landen ingebed in de nationale Staat, en vormt zo een belangrijke pijler in de relatie tussen burger en overheid. In Europa zien we echter dat door toenemende EU-regulering de Europese Unie steeds belangrijker wordt voor het behoud en stabilisering van de nationale gezondheidssolidariteit. Zeker in een tijd waarin er een drietal megatrends spelen: een grote demografische shift van jong naar oud, de digitalisering van de zorg en de toenemende kans op grote ziekte-uitbraken. De solidariteit, die is vervlochten in de regulering van gezondheid en toegang tot medische zorg in het nationale gezondheidsrecht, vertaalt zich niet zo makkelijk naar de EU.

'Op welke manier delen we de verantwoordelijkheid voor de gezondheidszorg in de toekomst met elkaar, als de EU een steeds grotere rol gaat spelen in het gezondheidsrecht?' Deze vraag staat centraal in de oratie De Ruijter, hoogleraar gezondheidsrecht en -beleid.

Het antwoord ligt volgens De Ruijter in een balans die moet worden gevonden tussen de meerwaarde van Europese samenwerking enerzijds en het beschermen van de nationale gezondheidssolidariteit anderzijds. De EU kan de stabiliteit van solidariteit binnen de lidstaten waarborgen door de EU als geheel te beschermen tegen grote schokken op het systeem, net zoals het zorgstelsel op nationaal niveau dit doet in het leven van burgers. Om deze rol voor de EU mogelijk te maken is het van belang dat gezondheid een explicietere plek krijgt in het Europese politieke proces ten opzichte van andere beleidsterreinen, aldus De Ruijter.

Prof. dr. Anniek de Ruijter, hoogleraar Gezondheidsrecht en -beleid: De staat van gezondheid in Europa.

Deze oratie is hier live te volgen.