‘Noem me Sam, ik ben een zeeforel,' zo opent het essay getiteld 'De duizelingwekkende reis van Sam de Zeeforel, of Van mensenrechten naar zeerechten' van Laura Burgers. Het essay is een van de drie essays in het boek ‘De stem van de Noordzee’. Uitgever Boomfilosofie zegt erover: ‘Een boek dat het beste uit de filosofie, de literatuur en het recht bij elkaar brengt om de Noordzee een eigen stem te geven.’ 

Je bent juriste, hoe kom je met een boek op de nominatie van een lijst van filosofieboeken? 

‘Het recht is filosofie in de praktijk. Eerst vormen we ideeën, later vertalen we die in de vorm van rechtsregels. Ons boek begint met een interview met de Franse denker Bruno Latour. Hij maakt zich veel zorgen over het klimaat en komt met het idee van het “parlement van de dingen”: politieke invloed moet niet alleen van mensen komen maar ook van dingen, en natuur. Dan krijg je betere wetten, die beter recht doen aan de werkelijkheid. Die bestaat immers ook niet uit alleen mensen. Ik heb onderzoek gedaan naar een rechtsontwikkeling waarin steeds meer landen eigen rechten toekennen aan stukken natuur. Dat past dus wel bij die theorie van Latour.’ 

Je hebt in het boek een essay geschreven over ‘Sam de zeeforel’. Waar gaat dit verhaal over? 

‘Moet de Noordzee een zelfstandige rechtspersoon moet worden met eigen rechten? Over die vraag gaat het essay, afgewisseld met verhalende stukjes over Sam. Door in de huid te kruipen van een zeeforel toon ik aan dat ons huidige rechtssysteem niet volstaat. Zeerecht is gefragmenteerd en zeer matig betekenisvol voor een zeeforel als Sam. 

Ik heb trouwens veel research gedaan naar zeeforellen. Ze maken echt een duizelingwekkende reis! Ze worden geboren in een rivier, zwemmen die na verloop van tijd af, brengen dan jaren door op zee, om vervolgens hun eigen rivier weer terug te vinden, die helemaal – tegen de stroom in – op te zwemmen om zich min of meer op hun geboorteplek voort te planten.’

Wat wil je bereiken met je verhaal? 

‘Ons huidige tijdperk, het Antropoceen, toont wel aan dat het Verlichtingsidee dat wij mensen de natuur kunnen overwinnen hopeloos verouderd is. Met al onze technologie hebben we de natuur niet “overwonnen” omdat we er zelf deel van uitmaken. Klimaatverandering toont dat aan: onze activiteiten die tot broeikasgassenuitstoot leiden, hebben een directe impact op de zeespiegel, op het aantal orkanen, op grote droogtes, noem maar op. “Natuur” als tegenovergestelde van “mens” of “cultuur” is dan ook onzinnig. In mijn essay onderzoek ik of deze realisatie in het recht te vertalen is door de natuur, net als mensen en hun organisaties, rechten te geven.'

Hoe raakt het boek aan je onderzoek? 

‘Ik heb aan De stem van de Noordzee gewerkt in de zomervakantie. Tijdens mijn onderzoek naar klimaatrechtszaken stuitte ik op de rechtsontwikkeling van rechten voor natuur. Dat thema vond ik erg interessant, en ik schreef erover in mijn vrije tijd, bijvoorbeeld voor filosofie.nl. De Nederlandse organisatie De Ambassade van de Noordzee (een collectief van filosofen, kunstenaars, wetenschappers en beleidsmakers, red.) vroeg mij te schrijven over de vraag of de Noordzee rechten moet krijgen. 

De komende jaren wil ik ook in mijn onderzoek aan de universiteit aandacht besteden aan rechten voor natuur. Afgelopen juni organiseerde ik er een online driedaagse conferentie over, onder de vleugels van mijn onderzoekscentrum het Amsterdam Centre for Transformative Private Law.’  

Over de Socratesbeker

De Socratesbeker wordt ieder jaar uitgereikt door Filosofie Magazine. De prijs gaat naar de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek. De jury selecteerde 20 boeken die kans maken op de prijs voor het beste filosofieboek van 2020. Lees meer over de Socratesbeker.