Hiervoor onderzocht Runderkamp de politieke levensloop van vrouwen en mensen met een migratieachtergrond in de lokale en nationale politiek. Ze analyseerde 88 maidenspeeches van Tweede Kamerleden, interviewde voormalige gemeenteraadsleden en wethouders, en bestudeerde ontslagbrieven uit parlementaire archieven. De conclusie: de structuren van de Nederlandse politiek zorgen ervoor dat ‘niet-normatieve’ politici ondermijnd worden.  

Onzichtbare drempels

Aan de hand van interviews met lokale vrouwelijke politici toont Runderkamp hoe zij stuiten op een door mannen gedomineerde politieke cultuur. ‘Als je gaat inzoomen op hoe dat voor vrouwen werkt, zien we eigenlijk steeds dat ze met één-nul achterstaan,' zegt ze. In de lokale politiek zijn politieke functies vaak deeltijdfuncties, zeker in kleinere gemeentes.

‘De politiek is, net als andere werkplekken ingericht naar de levens en voorkeuren van mannen zonder zorgtaken,’ aldus Runderkamp. Denk aan late vergaderingen, beperkte verlofregelingen en het ontbreken van voorzieningen voor jonge moeders.  ‘Het combineren van de politiek met parttime werk en zorgtaken is simpelweg niet vol te houden.'

Diversiteitswinst

Een opvallende bevinding uit het onderzoek naar uitstroom is dat vrouwen met een migratieachtergrond vaker voortijdig vertrekken uit de politiek dan mannen met een migratieachtergrond, ondanks dat zij bij binnenkomst vaak als ‘diversiteitswinst’ werden gepresenteerd.  ‘Wat je kan helpen bij je toetreding, belemmert je bij het blijven,' aldus Runderkamp.

Volgens haar wordt er te veel nadruk gelegd op het ‘binnenhalen’ van diversiteit en te weinig op het behouden ervan. ‘Politieke partijen zijn dol op divers werven,’ zegt ze ‘maar er moet ook gekeken worden naar: en als ze eenmaal gekozen zijn. In wat voor wereld stappen ze dan?’ 

Van rolmodel naar buitenstaander

In een van de openingshoofdstukken beschrijft Runderkamp hoe persoonlijke verhalen strategisch worden ingezet in de politiek. Zo begon voormalig Kamerlid Tanja Jadnanansing haar maidenspeech niet met partijstandpunten, maar met het levensverhaal van haar vader. Een veelzeggende keuze, volgens Runderkamp. ‘Zo’n persoonlijk verhaal is een strategische manier om te laten zien dat ‘anders zijn’ een bron van kracht is.'   

Politici als 'space invaders

Toch is het voor Kamerleden die afwijken van de ‘norm’, bijvoorbeeld door etnische achtergrond of gender, vaak lastig om inhoudelijk serieus genomen te worden. ‘De media richten zich bij deze politici vooral op identiteit,' volgens Runderkamp.  ‘Zodra je een vrouw bent of een migratieachtergrond hebt, of allebei, dan wordt het eigenlijk continu benadrukt. En er wordt minder geschreven over waar ze eigenlijk voor staan.'

Dat beeld is niet zonder gevolgen. Politici voelen zich vaak gereduceerd tot hun uiterlijk of achtergrond. ‘Zo houden we het idee dat zij anders zijn of er niet helemaal bij horen net zo goed in stand.' Runderkamp noemt dit het space invader-effect: aanwezig zijn in een ruimte waar je je eigenlijk niet wordt verwacht, maakt je zichtbaar en kwetsbaar.

Cultuurverandering

Op de vraag of er inmiddels verbeteringen zichtbaar zijn, is Runderkamp duidelijk. 'Er wordt wel over gesproken, vooral over bijvoorbeeld betere verlofregelingen. Maar in de praktijk verandert er weinig. De huidige minister heeft expliciet gezegd dat dit geen prioriteit is. En met de recente val van het kabinet ligt alles weer stil.'