Al honderden jaren geleden werden nieuwe plannen voor Amsterdam vastgelegd op kaarten. Honderden van deze stadskaarten worden vandaag de dag in de UvA-collecties bij het Allard Pierson bewaard. Het boek ‘Stad van water en licht’ heeft hier rijkelijk uit geput. Bladerend door de kaarten zie je de stad groeien, vanaf het vroegste begin toen het nog een veendorp was tot de wereldstad die Amsterdam nu is.

Kostbaar en gewild

In de zeventiende eeuw waren deze stadskaarten kostbaar en gewild, net als schilderijen. Vaak waren ze uitgevoerd in kopergravure, met veel oog voor topografische details. Ze sierden de wanden in de grachtenhuizen aan de Gouden Bocht en hingen prominent in het stadhuis en andere openbare gebouwen.

Een typisch Amsterdams fenomeen: burgerwijkkaarten

In het boek speciale aandacht voor zogenaamde burgerwijkkaarten. Deze vormden een genre op zichzelf vertelt Reinder Storm - conservator Kartografie, Geografie en Reizen bij het Allard Pierson - die korte feitelijke toelichtingen bij de kaarten schreef. ‘Zoals het woord al zegt, gaat het hier om kaarten van Amsterdamse wijken; ze besloegen vaak maar enkele straten of delen van grachten en waren genummerd: een naam hadden ze niet. Deze werden vaak gemaakt in opdracht van de officieren van de burgerwacht die toezicht hielden op de openbare orde in een bepaalde wijk.’

Storm noemt deze kaarten een typisch Amsterdams fenomeen. ‘Dergelijke gedetailleerde kaarten van buurten zijn van geen enkele andere stad bekend, ook niet buiten Nederland. Van de zestig Amsterdamse wijken zijn jammer genoeg alleen van 35 originele kaarten bewaard gebleven.’

De Albrecht Atlas

Gelukkig is er wel de ‘Albrecht atlas’, met kaarten op naam van koopman en verzamelaar Nicolaes Albrecht (1735-1771). ‘Deze atlas is van extra bijzondere betekenis, omdat hierin van alle zestig wijken kaarten zijn opgenomen’, legt Storm uit.

‘Ze zijn niet heel gedetailleerd qua uitvoering, maar de prachtige, opvallend frisse kleuren en de charmante en subtiele decoratie maken veel goed. Op de kaart boven rechts zien we bijvoorbeeld een aantal gebouwen waarin nu de UvA is gevestigd, namelijk ‘t Gasthuys en het OudemanHuys.’