Voor de beste ervaring schakelt u JavaScript in en gebruikt u een moderne browser!
Je gebruikt een niet-ondersteunde browser. Deze site kan er anders uitzien dan je verwacht.
Stembiljet met rood potlood
Flickr-CC

Traditioneel veronderstellen kiesgedragonderzoekers dat mensen stemmen op de partij waar ze ideologisch het sterkst mee verwant zijn of die hun belangen het best behartigt. ‘Het feit dat er ondanks ideologische overeenkomsten een genderkloof zichtbaar is bij radicaal-rechts stemgedrag, toont dat die visie tekort schiet,’ aldus Harteveld.

In het stemhokje

Via een ingenieus experiment en analyse van talloze Europese kiezersonderzoeken identificeerde Harteveld twee sociaalpsychologische mechanismen die de rechtse genderkloof beter verklaren. In een online experiment waardeerden zo’n vierduizend Zweedse respondenten een radicaal-rechts partijprogramma met een klik op een positieve, negatieve of neutrale duim. Tijdens het experiment wekte Harteveld de suggestie dat andere respondenten het partijprogramma tegelijkertijd beoordeelden, bij de duimicoontjes stonden tellers die zogenaamd bijhielden hoeveel positieve, negatieve en neutrale reacties het programma kreeg. Hoe vrouwen het programma vervolgens zelf beoordeelden, hing vaker dan bij mannen samen met de waardering die anderen het programma zogenaamd hadden gegeven.

Mannen blijken dus minder beïnvloed door de mening van anderen wanneer ze een partijprogramma beoordelen. Toch betekent dat niet per se dat zij ‘betere’ keuzes maken in het stemhokje. Harteveld: ‘Je kunt stellen dat vrouwen gemiddeld genomen minder trouw zijn aan hun eigen ideeën bij het stemmen. Maar net zo goed kun je zeggen dat vrouwen meer informatie meewegen in hun keuze. Het stigma dat aan een partij kleeft, kan immers waardevolle informatie vertolken over bijvoorbeeld de betrouwbaarheid van die partij.’

Jobbik en Gouden Dageraad

In een andere deelstudie bracht Harteveld in kaart wat de rol was van de legitimiteit in het handelen van de partij zelf. Uit duizenden online vragenlijsten bleek dat vrouwen meer dan mannen geneigd zijn associaties met vooroordelen te vermijden. Volgens de promovendus verklaart dat waarom partijen die zich sterk racistisch en gewelddadig manifesteren, zoals Jobbik in Hongarije en de Gouden Dageraad in Griekenland, aanzienlijk meer mannelijke dan vrouwelijke kiezers trekken. Terwijl bijvoorbeeld de PVV, die zich ondanks zijn antimigratie standpunten expliciet distantieert van racistisch geweld, een meer uitgebalanceerde aanhang heeft.

Naast deze twee sociaalpsychologische factoren bleek ook de invloed van sociaal-economische status te rijmen met de mannelijke overhand bij radicaal-rechts. Analyse van kiezersonderzoek wees uit dat mannen vaker dan vrouwen posities bekleden die door globalisering onder druk staan, bijvoorbeeld de vrachtwagenchauffeur die vreest voor Poolse concurrentie op zijn baan. Radicaal rechtse partijen met een meer linkse economische signatuur – pensioenleeftijd omlaag, pensioenen omhoog, behoud van sociaal vangnet voor ‘onze’ arbeiders – doen het beter bij deze mannen. Terwijl vrouwen, die vaker werken in de publieke sector, waar hun positie iets beter is gewaarborgd, die partijen vaker links laten liggen.

Amerikaanse campagne

Harteveld hoopt dat zijn onderzoek bijdraagt aan beter begrip van stemgedrag. ‘Niet alleen op rechts in het politiek spectrum spelen deze sociaalpsychologische factoren mee, mensen van iedere ideologie staan als sociaal wezen in het stemhokje.’ Verder biedt het onderzoek inzichten waar partijen hun voordeel mee zouden kunnen doen. Extreme partijen – rechts en links – moeten aan hun legitimiteit werken, geweld afzweren en fascistische uitingen beteugelen als ze meer kiezers en vooral meer vrouwelijke kiezers willen trekken. Harteveld: ‘Geert Wilders heeft dat goed begrepen. Door geen leden toe te laten bij de PVV voorkomt hij de associatie met ongure leden die over de schreef gaan in blogs of bij manifestaties.’ Daarnaast toont het onderzoek het belang van sociale context bij het werven van kiezers. ‘Daar kun je op inspelen via sociale media. Of beter nog, door campagne te voeren in de buurt, zoals de Amerikanen het doen.’

Promotiegegevens

Dhr. E. Harteveld: Daring to Vote Right. Why Men are more Likely than Women to Vote for the Radical Right. Promotor is prof. dr. W. van der Brug. Copromotor is dr. S. Dahlberg.

Tijd en locatie

De promotie vindt plaats op vrijdag 23 september, 10.00 uur
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.