Hierbij constateerde Wald een opvallende privacy paradox: ondanks zorgen over privacy, bezitten gezinnen vaak een apparaat en gebruiken deze zonder opvallende aanpassingen. ‘Digitale vaardigheden en ouderbetrokkenheid bij het mediagebruik thuis zijn daarom heel belangrijk’ concludeert Wald op basis van haar bevraging van in totaal 800 Nederlandse ouders. Op 19  september verdedigt ze haar proefschrift aan de UvA.

Een slimme speaker zoals Google Home is in feite een digitale assistent die gezinnen op verschillende manieren ondersteunt in het dagelijks leven. Gezinnen kunnen via spraakcommando’s bijvoorbeeld muziek afspelen of informatie opvragen, er spelletjes mee spelen of slimme lampen mee aanzetten.

Drie op de tien gezinnen

Wald keek specifiek naar gezinnen met kinderen tussen de drie en acht jaar oud en hoe zij omgaan met deze technologie. ‘Dit is een leeftijdsgroep waarin ouders een belangrijke rol spelen in het vormen van mediagebruik thuis’, legt ze uit. ‘Zij zetten de standaard voor welke technologie een kind mag gebruiken en hoe ermee wordt omgegaan in het gezin.’

Uit haar onderzoek blijkt dat bijna derde een slimme luidspreker in huis heeft. In Nederland is dit in de meeste gevallen een Google-apparaat, omdat alleen deze al sinds 2020 goed met de Nederlandse taal kan worden gebruikt.

Fun en functie

De motivatie van ouders om een slimme luidspreker aan te schaffen is een mix van gemak en plezier. ‘Ik noem het de combinatie van fun and function’, zegt Wald. ‘Smart speakers zijn handig: ze zetten lampen aan, geven informatie of beheren agenda’s. Maar ze zijn ook gewoon leuk. Samen kan je met je kind naar grapjes aan of verhaaltjes laten voorlezen.’

Gezamenlijk gebruik van ouders en kinderen komt best vaak voor (52%), maar nog vaker gebruiken ouders de apparaat vooral zelf (68%). Zelfstandig gebruik van kinderen gebeurt (nog) echt zelden (10%).

Type gebruikers

Er bestaat geen gemiddeld gezin als het gaat om het gebruik van smart speakers. Ouders verschillen sterk in hun digitale vaardigheden, hun vertrouwen in technologie en de manier waarop zij het mediagebruik van hun kinderen begeleiden. Sommige ouders halen vol vertrouwen nieuwe apparaten in huis en zien vooral de voordelen, terwijl anderen juist sceptisch zijn en twijfelen over de veiligheid van de technologie. Maar scepsis betekent niet per se minder plezier. In tegendeel: ‘Het blijkt juist deze groep ouders te zijn die het meest betrokken is bij het mediagebruik van hun kinderen en hierdoor waarschijnlijk meer mogelijkheden voor gezamenlijk gebruik creëert. En de smart speaker samen te gebruiken is gelinkt aan meer plezier’, legt Wald uit.

‘Ouderbetrokkenheid speelt dus een belangrijke rol – niet alleen voor een positieve gebruikerservaring maar ook om kinderen te leren veilig om te gaan met nieuwe technologie.’

Privacyparadox

Een van de meest opvallende resultaten gaat echter over zorgen over privacy. Veel ouders maken zich bijvoorbeeld zorgen over hun privacy online, maar hun smart speaker gebruik verandert daar nauwelijks door. ‘Ik vond geen verschil tussen gezinnen mét en zonder smart speaker of tussen gezinnen die de smart speaker meer of minder intensief gebruiken. Iedereen maakt zich wel soms zorgen’, aldus Wald.

Wald noemt dit de privacy paradox: mensen voelen zich ongemakkelijk over hun privacy, maar blijven apparaten of online-diensten toch gebruiken. Ze noemt dit zorgwekkend:  ‘Bedrijven krijgen zo geen signaal dat ze iets moeten veranderen, terwijl gebruikers zich wel onprettig voelen.’

Toekomst

Ondanks de zorgen ziet Wald de technologie niet snel verdwijnen. ‘Stem aangestuurde AI is here to stay. Misschien wordt een smart speaker net zo normaal als een koelkast.’ Volgens haar zijn digitale vaardigheden en ouderbetrokkenheid daarom heel belangrijk. ‘Het gaat er niet om of gezinnen wel of niet een slimme luidspreker hebben, maar of ouders en kinderen er bewust mee omgaan. Dat biedt de meeste kansen voor veilig gebruik én plezier in het gezin.’