Voor de beste ervaring schakelt u JavaScript in en gebruikt u een moderne browser!
Je gebruikt een niet-ondersteunde browser. Deze site kan er anders uitzien dan je verwacht.

De eerste Nederlandse grondwet

Egyptische toestanden in Nederland aan het einde van de 18e eeuw

25 juli 2013

Mart Rutjes deed promotieonderzoek naar de totstandkoming van de eerste Nederlandse grondwet ten tijde van de Bataafse Republiek. In 'Door gelijkheid gegrepen: Democratie, burgerschap en staat in Nederland 1795-1801' laat hij zien dat invoering van de democratie niet zonder slag of stoot gebeurde. Revolutie, oorlog en staatsgrepen kenmerken het einde van de 18e eeuw. ‘Wij hebben een beeld van Nederland als kalm land waarin nooit iets gebeurt, maar dat geldt zeker niet voor deze periode.’
Mart Rutjes
Mart Rutjes

Gelijkheidsdenken

‘Aan het einde van de 18e eeuw brak hier de Nederlandse variant van de Franse Revolutie uit. Ik heb onderzocht welke ideeën en opvattingen ten grondslag lagen aan de roep om democratie. Vooral de opkomst van het gelijkheidsdenken is belangrijk geweest: het idee dat mensen in een maatschappij (tot op zekere hoogte) gelijk aan elkaar zijn en dat daarom iedereen het recht heeft om iets te zeggen over hun bestuurders.’

Egyptische toestanden

‘De Bataven kwamen aan de macht in 1795, maar al snel bleek er binnen het revolutionaire kamp  onenigheid te bestaan over de te varen koers. Een van de belangrijkste twistpunten was de vraag: Moet de Republiek een statenbond blijven of een eenheidsstaat worden? Het ontwerpen van de grondwet ging gepaard met drie staatsgrepen in drie jaar tijd:  Egyptische toestanden.’

Politiek correct

‘Interessant aan de Bataafse periode is dat ideeën die wij belangrijk en vanzelfsprekend achten, toen werden geformuleerd. Denk hierbij aan democratie, vrijheid, gelijke rechten en mensenrechten. De laatste tien jaar hebben we in de Nederlandse politiek regelmatig gezien dat gevestigde opvattingen worden aangevallen. Politici die het verwijt krijgen politiek correct te zijn, kunnen niet altijd beargumenteren waarom hun opvatting belangrijk is. In de Bataafse Republiek kan men dat wel. De ideeën zijn nieuw en moeten bevochten worden,  daarom worden ze expliciet verwoordt.’

Imago

‘De laatste decennia is er meer aandacht voor de Bataafse Republiek, maar de periode heeft nog steeds te kampen met het negatieve imago van Frans importproduct. Periodes van onrust en revolutie passen niet in het beeld van de geschiedenis waarin Nederland zich onderscheidt door rust en geleidelijke ontwikkeling. Langzamerhand komt er verandering in dat beeld, mede doordat we sinds tien jaar een politiek onrustige periode doormaken. De tijd waarin we zelf leven bepaalt welke periodes uit het verleden we interessant vinden.’

Door gelijkheid gegrepen: Democratie, burgerschap en staat in Nederland 1795-1801