PhD kandidaat Zahra Runderkamp onderzoekt de vertegenwoordiging van vrouwen in de lokale en nationale politiek en in het bijzonder de hoge uitstroom. Liza Mügge, universitair hoofddocent politicologie, doet onderzoek naar etnische en gender diversiteit in de politiek en naar hoe burgers zich met politici identificeren. Samen vertellen ze over de politieke vertegenwoordiging van vrouwen in Nederland en waarom dit nog steeds achterblijft, zowel nationaals als lokaal. ‘Er is een mythe van gelijkheid.’

Nederland krijgt een onvoldoende

Het cijfer dat Runderkamp en Mügge Nederland geven wat betreft de politieke vertegenwoordiging van vrouwen is zeker een onvoldoende. ‘Je ziet wel een langzaam stijgende lijn’, voegt Runderkamp toe, ‘maar we zijn nu op een plateau beland. Vaak wordt gesteld dat het zo veel beter gaat in Nederland - vrouwen hebben toch gelijke rechten - maar het gaat echt nog niet goed. In Nederland ligt bijvoorbeeld het percentage vrouwelijke vertegenwoordiging op lokaal niveau net boven de 30% terwijl iets meer dan 50% van de bevolking vrouw is. Dat maakt Nederland beslist geen gidsland.’

‘Op papier hebben mannen en vrouwen misschien gelijke rechten, maar er zijn geen gelijke uitkomsten’, vult Mügge aan. ‘In publieke discussies wordt vaak gesteld dat dit vanzelf wel goed komt, maar ondertussen bungelt Nederland op de 41^ste plaats in de ranglijsten. Als we zo doorgaan als nu, wordt geschat dat er pas over ruim 100 jaar sprake is van politieke gelijkheid in Nederland.’

Het ontbreken van netwerken en rolmodellen

‘Er bestaat een mythe van gelijkheid’, legt Mügge uit, ‘maar achter die mythe gaan processen schuil die uitkomsten beïnvloeden. Ik noem bijvoorbeeld de rol van netwerken om als politieke kandidaat op de lijst te komen. Je hebt deze hard nodig om jezelf zichtbaar te maken, maar die netwerken worden meestal gedomineerd door mannen. Vrouwen moeten daardoor extra hard werken om zich kandidaat te kunnen stellen.’

Politiek is nu geen veilige en prettige werkomgeving  

De instroom van vrouwelijke kandidaten en deze verhogen is maar één kant van het verhaal. ‘Om de achterstand weg te werken moeten we er ook voor zorgen dat vrouwen het goed hebben als ze de politieke wereld eenmaal binnen zijn’, vertelt Runderkamp. ‘En daar schort nogal wat aan. Van vrouwelijke politici en hun assistenten weten we bijvoorbeeld dat zij met veel seksisme te maken krijgen op de werkvloer. We zien een grote stroom de politiek weer uit.’

Uit onderzoek van Runderkamp blijkt dat veel mechanismen in de politiek steeds in het nadeel van politici werken die géén witte mannen, 50+ en hoogopgeleid zijn. ‘Bijvoorbeeld late vergaderingen of andere politieke verplichtingen in de avond, maar daartegenover geen kinderopvang. De politiek houdt weinig rekening met het hebben of opvoeden van kinderen.’ Dit is volgens Runderkamp zeker het geval op het lokale niveau, omdat vooral hier parttime ‘leken’ in de raad zitten. ‘Dat wil zeggen dat ze naast hun politieke functie ook nog een andere baan hebben. Dat maakt het vaak éxtra lastig te combineren.’

‘We hebben de obstakels uitgewerkt in een flowchart, waarbij we voor elke fase specifieke mechanismes benoemen die tegenwerken’, licht Runderkamp toe.

‘Het is een trechter die steeds kleiner wordt, waardoor er steeds minder vrouwen overblijven die als kandidaat kunnen worden gekozen, die zijn verkozen en die uiteindelijk in de politiek blijven of doorstromen. Behalve percentages van instroom, moeten er dus óók institutioneel dingen veranderen zodat de politiek een veilige en prettige werkomgeving wordt voor iedereen.’

De gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022

Wat kunnen we verwachten van de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen? Mügge geeft aan dat er meer aandacht is voor gendergelijkheid: ‘Onder andere door de Black Lives Matter beweging en aandacht voor genderongelijkheid heeft diversiteit de afgelopen 2 jaar een enorme vlucht genomen. Bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen is het percentage vrouwen al omhoog gegaan. Maart 2022 is het momentum diversiteit in de politiek verder te realiseren op lokaal niveau.’ Runderkamp sluit zich hierbij aan: ‘Verkiezingen zijn slechts één moment in het algehele proces, maar kunnen toch groot verschil maken. Daarnaast hebben kiezers ook nog de mogelijkheid hun voorkeursstem te gebruiken. Bij de vorige lokale verkiezingen leverde dat al flink wat extra vrouwen op.’

En ja, de kwaliteit van democratie neemt toe door vrouwen

En wordt de politiek dan echt beter als het politiek gelijk verdeeld is? ‘Ja, uit onderzoek weten we dat gendergelijkheid in de politiek tot betere resultaten leidt’, stellen Mügge en Runderkamp. Zo noemen ze dat vrouwen meer geneigd zijn om samen te werken, meer bijdragen aan een inclusief proces waarbij alle burgers worden betrokken en vaak onderwerpen inbrengen die niet door anderen worden vertegenwoordigd. ‘En vrouwen blijken betere leiders te zijn door het simpele feit dat ze hier veel harder voor hebben moeten knokken, terwijl mannen met veel minder kwaliteiten al leiders kunnen worden.’

Kortom, inhoudelijk gaat de kwaliteit van de democratie omhoog. Bovendien laat je aan de samenleving zien dat de politiek een gedeelde verantwoordelijkheid is en draag je bij aan de politieke betrokkenheid, concluderen Mügge en Runderkamp.