‘Kampioensstress is een vorm van wedstrijdspanning’, legt Gerald Weltevreden, docent Sportpsychologie, uit. ‘Het probleem ontstaat wanneer spelers heel graag willen winnen. Zó graag, dat hun aandacht wordt opgeslokt door wat er allemaal op het spel staat. Je denkt al aan het kampioensfeest, aan een transfer, aan wat anderen van je verwachten. Die gedachten nemen ruimte in je hoofd in, waardoor er minder aandacht overblijft voor de wedstrijd zelf.’

Zelfvertrouwen

Ook zelfvertrouwen speelt hierin een cruciale rol. Het is, zoals Weltevreden het noemt, ‘het geloof in eigen kunnen’. In dit geval: geloven dat je kampioen kunt worden. Maar juist dat geloof kan omslaan in twijfel zodra de verwachtingen stijgen.

‘Ajax begon het seizoen zonder druk: er werd weinig van de ploeg verwacht en elke overwinning voelde als een bonus. Naarmate de resultaten verbeterden, groeide de hoop om kampioen te kunnen worden. Eerst bij de spelers zelf, daarna bij het publiek.’

En dan komt de omslag. ‘Opeens móet je presteren. Jezelf en anderen bewijzen dat je het kunt. Maar als je diep vanbinnen weet hoe zwaar het was om zover te komen, kan dat geloof fragiel zijn.’

Ook externe factoren zoals de media, het publiek of de stand in de competitie kunnen de druk opvoeren. ‘Spelers die eerst met vertrouwen speelden, gaan dan twijfelen. En twijfel leidt tot remmen,’ geeft Weltevreden aan. ‘Dan neem je minder risico, speel je voorzichtiger, en ben je mentaal al vermoeid voordat de wedstrijd begint.’

Hoe bescherm je je tegen kampioensstress?

Nu de laatste wedstrijd op het programma staat, resteert de vraag wat Ajax nog kan doen om het hoofd koel te houden. Weltevreden noemt vier technieken waarmee topsporters zich kunnen wapenen tegen deze druk.

Stel procesdoelen

‘Richt je aandacht niet op winnen, maar op de uitvoering van je taak. Wat moet jij op het veld doen om goed te spelen? Voor een middenvelder kan dat zijn: “snel openen” of “met lef spelen”. Als iedereen zich op zijn persoonlijke procesdoelen richt, blijft het team in balans.’

Gebruik zelfspraak

‘Zelfspraak is het bewust sturen van je gedachten. Als je merkt dat negatieve of afleidende gedachten opkomen – “wat als we verliezen?”, “kan ik dit wel?” – dan leer je deze te herkennen en te parkeren. In plaats daarvan kies je gedachten die je helpen te focussen, zoals: “Doe wat je moet doen”, of “Blijf bij je taak”.’

Ontspanningsoefeningen

‘Mentale vermoeidheid bouwt zich op, vooral bij constante druk. Ontspanningsoefeningen zoals ademhalingstechnieken of progressieve spierontspanning helpen je om die spanning los te laten, je hoofd leeg te maken en weer aandacht vrij te krijgen voor de volgende prestatie.’

Visualisatie

‘Visualiseer spelsituaties waarin je jouw taak goed uitvoert. Denk niet alleen aan succes, maar ook aan tegenslag: wat doe je bij balverlies of een tegendoelpunt? Door jezelf mentaal voor te bereiden op verschillende scenario’s, ben je op het veld sneller en scherper.’

En PSV dan?

Nu concurrent PSV onverwacht weer meedoet om het kampioenschap, is de vraag of zij dezelfde druk gaan voelen. Weltevreden denkt van niet. ‘Iedereen dacht dat PSV de titelstrijd al had verloren, waardoor ze vrijuit konden spelen. Als ze dat onbevangene vasthouden, hebben ze een mentaal voordeel. Maar nu de verwachtingen stijgen, kan ook bij hen de kampioensstress toeslaan.’