Als we Margaretha spreken waarschuwt ze dat ze over een uurtje weer een call heeft met ‘het team in New York’. Daar, bij de Algemene Vergadering van de VN, ligt op dit moment het zwaartepunt van de internationale klimaatzaak die ze leidt voor de eilandengroep Vanuatu. De actiebereidheid typeert Margaretha, die zichzelf ‘een maatschappelijk betrokken onderzoeker’ noemt. Milieu, mensenrechten en gelijkheid zijn thema’s die haar na aan het hart liggen. ‘De leefbaarheid van onze aarde staat op het spel.’  

Duurzaamheidsrecht

Sinds 1 december werkt Margaretha als UHD Duurzaamheidsrecht aan de FdR. Een functienaam die ze mede zelf heeft aangedragen. ‘Duurzaamheidsrecht is nog niet algemeen erkend als rechtsgebied, maar dat zou het wel moeten zijn. Op verschillende niveaus zien we nu een heroriëntatie van het bestaande recht richting duurzaamheid. Neem het omgevingsrecht, waar een enorme wetswijziging op de rol staat. Een grote wet, de Omgevingswet, vervangt een heel scala aan wetten over het milieu, bouwen, water, ruimtelijke ordening en natuur. Duurzaamheid wordt expliciet genoemd als centrale doelstelling van deze wet. Hier zal ik uitgebreid aandacht aan besteden in het mastervak Omgevingsrecht dat ik ga geven.’ 

Eiland in de Stille Oceaan  

Een aantal jaar geleden zag het leven van Margaretha er heel anders uit. In 2015 verhuisde ze naar de eilandengroep Vanuatu, een van de meest afgelegen plekken in de Stille Oceaan, op 1800 kilometer van Australië. Ze werkte daar als universitair docent Milieurecht aan de universiteit, en ondersteunde de overheid bij de klimaatonderhandelingen. Nu leidt ze een juridisch team van de eilandengroep in een baanbrekende internationale klimaatzaak.  

‘Vanuatu krijgt vanwege klimaatverandering steeds vaker te maken met ongekend verwoestende orkanen’, zegt Margaretha. ‘De regering is daarom een campagne begonnen voor een advies van het Internationaal Gerechtshof over de rechtsgevolgen van klimaatverandering voor zowel vervuilende als kwetsbare landen. Dit initiatief staat nu op de agenda van de Algemene Vergadering van de VN. Als een meerderheid van VN-lidstaten instemt, dan is het voor het eerst dat het Hof in Den Haag zich gaat buigen over klimaatverandering als internationaalrechtelijk vraagstuk.’ 

De Vanuatu-zaak is één van de twee internationale klimaatzaken waarbij Margaretha betrokken is. De tweede zaak is een verzoek om advies van het Internationaal Zeerechttribunaal over de verplichtingen van staten om het mariene milieu te beschermen, ook namens een groep kleine eilandstaten. ‘De grootste frustratie bij deze eilandstaten is dat zij klappen krijgen van de opwarming, die juist niet door hen wordt veroorzaakt’, aldus Margaretha. ‘Al tijden vragen deze staten om meer steun, geld en beleid om klimaatschade te kunnen voorkomen en waar nodig te herstellen.’ Op nationaal niveau is al een heel aantal klimaatzaken gevoerd, met gemengde resultaten. ‘Mijn Veni- onderzoek probeert hieruit lessen te trekken, waarbij ik niet alleen naar de formele uitkomsten kijk maar ook naar de sociale, politieke, economische en culturele processen die met deze zaken gemoeid gaan.’ 

Vak Duurzaamheid  

Haar ervaring met klimaatzaken zal Margaretha ook delen in het nieuwe bachelorvak Duurzaamheid dat ze gaat trekken in de vernieuwde bacheloropleiding Rechtsgeleerdheid. ‘Duurzaamheid gaat niet alleen over milieu, maar ook over sociale thema’s zoals gezondheid, gelijkheid, welvaart en mensenrechten. Het vraagt aandacht voor de gelaagde rechtsorde en transnationale verbanden. De juridische vraagstukken die deze brede blik opwerpt, zijn behalve maatschappelijk relevant ook intellectueel heel uitdagend. Er zijn grote veranderingen nodig, waarbij het recht vaak op nieuwe manieren geïnterpreteerd en ingezet moet worden.’  

Margaretha zit ook in de stuurgroep van het nieuwe Instellingsplan (IP)-thema Duurzame welvaart. Ze zou graag ideeën verzamelen en contacten leggen in de faculteit om te zorgen dat duurzaamheid nog beter van de grond komt als veelzijdig juridisch vraagstuk. ‘Ik zie ernaar uit om veel collega’s te ontmoeten en samen te werken aan dit zo belangrijke onderzoek en onderwijs.’