20 oktober 2021
De Nederlandse Innovatie Prijs is gebaseerd op de Nederlandse Innovatie Monitor. Deze monitor staat bekend als één van de meest grootschalige jaarlijkse survey-onderzoeken naar innovatie in Nederland. Een breed scala van Nederlandse organisaties wordt jaarlijks uitgenodigd om daaraan deel te nemen.
De Nederlandse Innovatie Prijs alsmede het onderzoek dat daaraan ten grondslag ligt is een initiatief van het Amsterdam Centre for Business Innovation van de Universiteit van Amsterdam. Het staat onder leiding van Prof.dr. Henk Volberda. Hij is verbonden als hoogleraar strategisch management en innovatie aan de Amsterdam Business School, Universiteit van Amsterdam.
Op basis van deelname aan het onderzoek, deskresearch en site-visits zijn uiteindelijk drie organisaties genomineerd. Zij gaan straks gaan strijden voor de Nederlandse Innovatie Prijs 2021. De drie finalisten zijn (in alfabetische volgorde):
De winnaar van de Nederlandse Innovatie Prijs 2021 wordt bekend gemaakt tijdens de uitzending van het AVROTROS-programma De Wereld van Morgen. De uitzending daarvan vindt plaats op NPO1 op maandag 25 oktober 2020. Een deskundige jury kiest uiteindelijk de winnaar van de Nederlandse Innovatie Prijs 2021 en bestaat uit:
Hieronder staat een beschrijving van de genomineerde bedrijven (op alfabetische volgorde):
ASML is wereldmarktleider met de ontwikkeling van lithografiemachines die worden gebruikt bij het maken van chips. Klanten zijn veelal chipproducenten. De machines van ASML gebruiken een fotografisch proces om patronen op siliciumwafers aan te brengen. De grootste opgave voor ASML en zijn klanten is om steeds kleinere details op de chips te kunnen aanbrengen, waarbij deze meer reken- en opslagcapaciteit bezitten bij een lager energieverbruik. Zo heeft ASML EUV-technologie (extreem ultraviolet (EUV) licht succesvol geïntroduceerd om met een korte golflengte een nog hogere resolutie te realiseren en dus nog nauwkeuriger te kunnen werken bij hoge volumes. In lijn met de wet van Moore is namelijk de trend dat chips steeds kleiner worden. Door de eigenschappen die horen bij EUV-licht waren ook andere vernieuwingen nodig aan de machines, zoals het werken in een vacuüm en werken met geavanceerde spiegels in plaats van lenzen.
Duurzaamheid staat hoog op de agenda bij ASML. Als een drijvende kracht achter de wet van Moore gaat dat gepaard met een aanpassing van die wet, namelijk door de toevoeging van ‘per energieverbruik’ aan de rekensnelheid per transistor. Het streven hierbij is om in 2025 60 procent minder energieverbruik te hebben per schijf met chips die door hun machines gaan (oftewel meer productie met dezelfde hoeveelheid licht). Ondanks een toenemende vraag naar chips dragen meer energiezuinige en krachtige chips bij aan een reductie van emissies, bijvoorbeeld bij datacentra, batterijtechniek, autonoom rijden en brandstof efficiënte technieken. Met de opkomst van de circulaire economie zet het hightechbedrijf ook in het hergebruik van onderdelen, modules en verpakkingen, hetgeen nog geen algemeen gebruik is in de industrie.
Om de innovaties te ontwikkelen zet het concern met het hoofdkantoor in Veldhoven actief in onderzoek en ontwikkeling (R&D). In 2020 heeft het bedrijf €2,2 miljard geïnvesteerd in R&D waarvan €1,54 miljard in Nederland. Dit komt neer op circa 16% van haar omzet. Met de omvang van haar R&D-investeringen voert het bedrijf de ranglijst aan in Nederland. Wereldwijd heeft het bedrijf 2.040 octrooien aangevraagd in 2020. Klanten zoals Intel, TSMC en Samsung zijn tevens co-financiers van de ontwikkelingen.
Naast R&D-investeringen is haar netwerk van toeleveranciers en andere externe partijen een voorname pilaar om de machines door te ontwikkelen. Gezien de snelle technologische ontwikkelingen en korte levenscyclus van chipmachines moeten partners in dat netwerk voortdurend innoveren. ASML is daarbij de centrale regisseur van het productienetwerk, het R&D-consortium en het assemblageproces. Met partners die strategische competenties inbrengen bestaan langdurige en intensieve samenwerkingsrelaties. Gezien de tijd die het heeft gekost om dit innovatie-ecosysteem te ontwikkelen (20 jaar) vormt het een belangrijk wapen om de technologische voorsprong van het bedrijf te behouden. In het netwerk zitten tal van ondernemingen en kennisinstellingen, waaronder de TU Delft, Universiteit van Twente, Intel, Kyocera, Philips en Zeiss.
Bij de onderneming werken een aanzienlijk aantal hoogopgeleide medewerkers (PhD’s). Uit het interview komt naar voren dat zij ook een redelijke mate van autonomie genieten van het management. Om de ontwikkeling van techneuten te borgen zonder dat ze terechtkomen in een managementpositie heeft de onderneming een fellowship programma. Hierbij worden onder andere toonaangevende techneuten geëerd op basis van hun prestaties (in termen van publicaties en patenten). Kortom, innovatie maakt deel uit van het DNA van ASML.
Ecoplant weet een nieuwe draai te geven aan zonne-energie. De onderneming heeft een Suntracing Solar Systems ontwikkeld. In tegenstelling tot bijvoorbeeld laadpalen voor elektronische auto’s heeft hun oplossing geen aanvullende infrastructuur nodig: het systeem kan ook op zichzelf werken en los van het elektriciteitsnetwerk (zogeheten ‘off-grid’). Dit is onder meer handig bij locaties die afgelegen liggen ten opzichte van het elektriciteitsnet, waaronder bij festivals. Doordat de oplossing off-grid kan functioneren is het eveneens mobiel inzetbaar.
De componenten waaruit het systeem bestaat is niet zozeer nieuw. De combinatie waarin die componenten worden toegepast maakt de oplossing wel onderscheidend. Zo wordt gewerkt met monokristalline solar panelen en coatings om meer elektriciteit te halen uit zonnestralen én om te zorgen dat de panelen zichzelf kunnen reinigen. De zonnepanelen draaien ook mee met de stand van de zon waarbij het systeem ‘leert’ om zich efficiënt te richten tot waar de zon staat. Een onderdeel van het systeem betreft ook de mogelijkheid om zelf energie op te slaan. Hierdoor kan het systeem eveneens gebruikt worden om aan ‘peakshaving’ te doen (omgaan met pieken en dalen in de belasting van het elektriciteitsnetwerk). Met de oplossing kan dus energie geladen (opslag van elektriciteit) en ontladen worden (benutten van de elektrische energie). Vele apparaten kunnen daar hun elektriciteit aftappen, waaronder elektrische auto’s, straatverlichting en camerasystemen. Hiermee speelt de onderneming ook in op substantieel toegenomen vraag naar laadpalen en veilige accuopslag. De zichtbare duurzaamheid van de Ecoplant is een eyecatcher en is het ook mogelijk om de Ecoplant te personaliseren met kleuren en bedrijfslogo’s.
Het gedachtegoed van de onderneming om technologie te gebruiken voor andere doeleinden is sterk gedreven door de oprichter en tevens huidige CEO. De CEO ziet een dergelijke vorm van ‘omdenken’ ook als zijn persoonlijke missie. Medewerkers worden dan ook aangemoedigd om te ‘avonturieren’ door via experimenten andere toepassingsmogelijkheden te bedenken voor een technologie. Met haar oplossing streeft de onderneming er eveneens naar om een dergelijk omdenken te bevorderen bij externe groepen – waaronder scholieren – teneinde nieuwe zienswijzen te ontwikkelen over duurzaamheid. Mede om de belasting voor het milieu te beperken wordt bij de ontwikkeling, productie en vervoer ingezet op smart local sourcing.
Kortom, met een mobiele ‘energiefabriek’ heeft Ecoplant een vernuftige oplossing om in te spelen op de energietransitie.
Qlayers is gericht op het automatiseren van verfprocessen voor industriële doeleinden. Hierbij valt te denken aan het verven van schepen, tankterminals en windmolens. Dit verfproces vindt plaats met robots (zogeheten ‘crawlers’) die zich verplaatsen langs de te verven oppervlaktes. Een van de unieke elementen bij de oplossing van Qlayers is de kop en bijbehorend besturingssystemen om de verf aan te brengen op industriële oppervlaktes. In de ontwikkeling daarvan is sinds het moment van oprichting in 2017 een aanzienlijke hoeveelheid aandacht in geïnvesteerd. De inzet resulteerde eveneens in verschillende patenten. Bij het verfproces wordt eveneens gecontroleerd voor een brede set van parameters. Ook op maatschappelijk en milieugebied levert de oplossing van Qlayers een bijdrage. Zo zijn minder grond- en daarmee verfstoffen nodig doordat accurater en met minder verfnevel (‘overspray’) wordt aangebracht. Als de oplossing binnen wordt toegepast, dan is zelfs geen spuitcabine nodig.
Daarnaast is het bedrijf actief met de ontwikkeling om microstructuren te printen waarbij de structuren gebaseerd zijn op de structuur van haaienhuiden. Dergelijke structuren waarbij minder weerstand is maakt het mogelijk om brandstofbesparingen te realiseren bij de objecten waar het wordt aangebracht, bijvoorbeeld bij schepen en vliegtuigen. Bij objecten zoals windmolens kan het energierendement daardoor juist toenemen.
Om de bovenstaande oplossingen en ontwikkelingen mogelijk te maken is een aanzienlijk deel van de circa 20 medewerkers (rond de 75%) gericht op fundamenteel onderzoek en op de toepasbaar maken van de technologie. Mede gegeven de nieuwe niche waarin de organisatie actief is, is het namelijk nodig om een aanzienlijke hoeveelheid experimenten uit te voeren teneinde nieuwe inzichten op te doen. Binnen Qlayers zijn dan ook verschillende specialisten actief, waaronder op gebieden als aerodynamica, automatisering en elektronica. De CTO en eveneens medeoprichter wordt gezien als verbindende factor tussen die specialisten. Daarnaast werkt de onderneming samen met verschillende externe partijen, waaronder met verffabrikanten en windmolenfabrikanten.
Al met al is Qlayers een voorbeeld van hoe digitale transformatie kan leiden tot herziening van industriële verfprocessen.
Voor nadere informatie over het Amsterdam Centre for Business Innovation van de Amsterdam Business School, Universiteit van Amsterdam of over dit persbericht kunt u contact opnemen met Professor Henk W. Volberda, op +31 6 12972233 of per e-mail op h.w.volberda@uva.nl.