Steeds meer klanten en consumenten willen dat bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen met betrekking tot maatschappelijke uitdagingen en milieuvraagstukken. Bedrijven hebben daarvoor wel de juiste verslaggevingsstandaarden nodig. ESG-maatstaven bieden bedrijven de mogelijkheid om op een transparante en eenduidige manier niet-financiële bedrijfsinformatie en -prestaties te rapporteren. Met uniforme standaarden wordt het in 1 klap duidelijk wat bedrijven bijdragen op het vlak van het milieu (E), sociale structuur (S) en bestuur (G). Bouwens: 'Diverse marktpartijen, zoals semioverheden, maar bijvoorbeeld ook het International Accounting Standards Board (IASB), kijken hoe ze de standaarden kunnen vormgeven. Wat betekent een emissiepercentage? Hoe laat je zien dat je sociaal bent? En hoe maak je duidelijk dat er binnen je ketens geen kinderarbeid plaatsvindt?' De komende jaren moet men deze meetmethoden doorontwikkelen.

Maatschappelijk belang

Samen met 3 collega’s richtte Bouwens het interdisciplinaire vaktijdschrift Accountability in a Sustainable World Quarterly op. Het doel? Een dialoog op gang brengen, waarbij wetenschappers hun kennis overdragen aan praktijkmensen en vice versa. De oprichters hopen door de uitwisseling van ideeën dat academici zinvolle vragen kunnen opstellen voor onderzoek. 

Het eerste nummer verschijnt in november 2022. Het tijdschrift is een compendium van peer-reviewed onderzoek en opiniestukken van vooraanstaande academici en praktijkmensen. Alle artikelen moeten de huidige problemen aankaarten waar bedrijven mee zitten. 'Denk hierbij aan het rapporteren over sociale maatstaven. Hoe doe je dat? Wanneer een bedrijf wil investeren in duurzame productiemiddelen, hoe weten ze dan zeker dat ze hun doel bereiken? Het is een milieudoel dat misschien 20 jaar duurt en het beweegt mee met de tijd. Het ontwikkelen van zekerheid is iets waar bedrijven mee worstelen, maar dat geldt ook voor wetenschappers. En precies dáár wil je een uitwisseling over.'

Gevaar van greenwashing

Bij de ontwikkeling van normenstandaarden spelen volgens Bouwens 2 vragen een belangrijke rol. 'Allereerst: hoe kunnen bedrijven op de juiste manier rapporteren om investeerders en andere belanghebbenden te laten zien hoe zij presteren? En ten tweede, hoe weet je nu dat de gerapporteerde prestaties overeenkomen met de geleverde prestaties?' Greenwashing ontstaat wanneer bedrijven onterecht prestaties claimen in hun rapporten. Prestaties die niet worden waargemaakt. Dit effect kan ontstaan doordat men ervoor kiest wel te rapporteren over gebieden waarbinnen de prestaties goed zijn, terwijl men maatstaven waarbinnen men onderpresteert weglaat. 'Bedrijven kunnen ook de verschillende maatstaven manipuleren. Dan claimen ze dat de onderneming duurzaam is, maar in werkelijkheid behalen ze hun sociale of duurzaamheidsdoelstellingen niet. Daarom heb je een accountant nodig die verifieert of datgene wat de organisatie zegt waar is', aldus de econoom.

Hoe voorkom je greenwashing? 'Wanneer een bedrijf aangeeft 100 ton CO2 te besparen. Moeten ze dat hard kunnen maken. Uiteraard kun je opschrijven hóe je het moet rapporteren, maar iemand zal moeten verifiëren of het klopt.' Het meten van ESG-maatstaven is uiteindelijk niets anders dan de controle op de cijfers. 'Maar welke cijfers breng je en hoe definieer je die?' Als bedrijf moet je vaststellen of hetgeen wat je zegt zowel in de rapporteringsstandaarden als in de hantering klopt', benadrukt Bouwens. 'Het is 1 van de avonturen waar we nu ingaan: wie gaat straks controleren of de ESG-maatstaven juist zijn? Is dat diezelfde accountant of iemand anders?'

Realisatie van de klimaatdoelen

Het vervullen van de klimaatdoelstellingen uit het VN-klimaatakkoord van Parijs en de vertaalslag naar de werkvloer blijkt in de praktijk een zware opgave voor veel bedrijven, erkent Bouwens. 'Bedrijven staan onder druk om aan de klimaatdoelen te voldoen. Daarnaast moeten ze manieren vinden om het te rapporteren en processen te ontwikkelen, zodat de uitstoot goed wordt vastgesteld. Het is niet zo dat ze een metertje op de schoorsteen kunnen zetten. Maar bedrijven kunnen een deskundige – natuurkundige of scheikundige - aanstellen die daar uitspraak over kan doen. Dat moet vervolgens weer geverifieerd worden door de accountant. Omdat hij moet vaststellen of dat proces goed is uitgevoerd én of dat tot de gerapporteerde uitkomsten heeft geleid.'

Door toe te werken naar geüniformeerde ESG-maatstaven kunnen bedrijven een verschil maken waar het telt, denkt Bouwens. 'We zijn op de goede weg, maar zijn er nog lang niet. We hopen met het vaktijdschrift de banden tussen de academische wereld en de praktijk op te bouwen en te versterken. Zo kunnen we kennis en begrip bevorderen op ESG-gebied.'