Hoogleraar Environmental Economics. Rick van der Ploeg trapt deze woensdagmiddag in het DeLaMar-theater het feestelijke congres af. Allereerst met een video, die in 3,5 minuut de roemruchte geschiedenis van de faculteit volledig omspant. Van de oprichting van de – voorheen – faculteit der Handel in 1922 tot de situatie nu: 8.804 studenten, waarvan maar liefst 60 procent internationaal.

Geert ten Dam (voorzitter van het College van Bestuur) en Roel Beetsma (decaan UvA Economie en Bedrijfskunde) nemen op hun beurt het woord. Beiden feliciteren UvA EB met haar 100-jarige bestaan, en gaan in op het belang van het onderzoek dat men er verricht.

Onderzoek naar ongelijkheid belangrijker dan ooit

Voorzitter ten Dam benadrukt dat onderzoek naar ongelijkheid en het oplossen ervan niet puur een kwestie van eigenbelang is. 'Onder meer het boek Spirit Level wijst uit dat ongelijke samenlevingen veel grotere problemen kennen dan meer gelijke samenlevingen. In termen van onder andere criminaliteit, overgewicht en tienerzwangerschappen. De zoektocht naar antwoorden is belangrijker dan ooit.'

Decaan Beetsma sluit zich bij die woorden aan. Hij benadrukt ook maar wat graag dat de EB misschien 1 van de jongste is, maar tegelijkertijd wel een ontzettend rijke geschiedenis kent. Zo werd hoogleraar macro-economie Wim Duisenberg de eerste voorzitter van de Europese Centrale Bank.

Uitdagingen raken ontwikkelingslanden het hardst

Vervolgens is het tijd voor de keynote spreker: dr. Ngozi Okonjo-Iweala, de directeur-generaal van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Eind 2021 ontving Okonjo-Iweala al een eredoctoraat van de UvA. Dit ter ere van haar werk bij de WTO, maar ook als erkenning voor haar buitengewone bijdrage aan de strijd tegen ongelijkheid en voor eerlijke handel en duurzame ontwikkeling.

In haar lezing gaat de econoom in op een drietal stellingen, die de uitdagingen richting en oplossingen voor het bereiken van een gelijkere wereld schetsen. Allereerst de erkenning dat we in uitdagende tijden leven. Met een coronacrisis die de wereldwijde handel grotendeels lamlegde en nog steeds op de loer ligt. En de oorlog in Oekraïne die opdoemde op het moment dat de pandemie werd teruggedrongen.

Uitdagingen die de ontwikkelingslanden het hardste raakten. Zo bleven vaccins onbereikbaar voor een groot deel van de Afrikanen. En liep de inflatie in de ontwikkelingslanden op tot 14 procent; in het Westen was dit maximaal 11 procent.

Handel biedt een oplossing voor uitdagingen

Okonjo-Iweala betoogt vervolgens dat handel dé oplossing biedt voor de uitdagingen van vandaag de dag. Rondom de allergrootste uitdaging - klimaatverandering - verwijst ze naar het wereldwijde streven naar meer duurzame visserij. Iets waar WTO recent nog een deal over bereikte met alle 164 lidstaten.

Handel vormt een belangrijke oplossing, maar is geen doel op zichzelf, geeft de econoom aan. Het mag niet ten koste gaan van anderen. Eerlijke handel vraagt om een andere toeleveringsketen, legt ze uit. 'Een beetje minder just in time en een beetje meer just in case.'

Internationale samenwerking cruciaal

De afgelopen jaren zijn ontwikkelingslanden steeds meer onderdeel uit gaan maken van die toeleveringsketen. Dat moet nog vaker gebeuren, aldus Okonjo-Iweala, die haar derde stelling uiteenzet: eerlijke handel is niet mogelijk zonder internationale samenwerking.

'Met meer kleine bedrijven die onderdeel uitmaken van de keten en vrouwen die daarbij betrokken zijn, kunnen we de wereldwijde ongelijkheid tegengaan.' Tenslotte roept ze UvA EB op om vooral onderzoek te blijven doen naar handelsvraagstukken. 'Wij staan klaar om met jullie samen te werken en hebben baat bij de kennis die jullie vergaren.'

Eerlijke handel in een wereld die razendsnel verandert

Hoogleraren Joyeeta Gupta (FMG) en Sweder van Wijnbergen (EB gaan vervolgens met Okonjo-Iweala in gesprek. Gupta vraagt zich af of we op andere manieren naar ons grondgebruik moeten gaan kijken, willen we aan ieders behoeften blijven voldoen. Okonjo-Iweala is het daarmee eens. 'En wat hier zo mooi aan is; handel is een uitstekend middel om dit te bereiken! Door ons land anders te leren gebruiken en mensen zo uit de armoede te halen.'

Van Wijnbergen richt zijn aandacht vooral op de succesvolle aanpak van Okonjo-Iweala. Knap, zeker als je het wantrouwen tussen de lidstaten bekijkt. 'De Verenigde Staten en de Europese Unie vertrouwen China niet; het was voor mij belangrijk om vooral vertrouwen te kweken', legt de directeur-generaal uit. Met het Geneva Package als tastbaar resultaat.

EB-talenten aan het woord

Van Wijnbergen, Gupta en Okonjo-Iweala kunnen we gerust tot de economische gevestigde orde rekenen. Maar het congres biedt ook de ruimte aan EB-talent om meer over hun onderzoek te vertellen. Onderzoeken die qua onderwerpen erg uiteenlopen.

Zo onderzoekt Albert Jan Hummel de optimale CO₂-belasting, waarbij ongelijkheid wél als belangrijke variabele mee wordt genomen. Doet Jantsje Mol onderzoek naar risicoperceptie en in hoeverre mensen zich voorbereiden op natuurrampen. En legt Tanja Hentschel uit dat vacatureteksten op dit moment nog heel erg masculien zijn ingestoken. Terwijl je met een meer genderneutraal en/of vrouwelijk woordgebruik meer vrouwelijke leiders aantrekt.

EB schenkt boekencollectie Arnold Heertje aan UvA

Op 4 april 2020 overleed Arnold Heertje. Hij was vanaf 1964 aan de UvA EB verbonden en gaf er maar liefst 35 jaar les. Hij was echter niet alleen hoogleraar; hij was ook een fervent verzamelaar van antiquarische boeken over economie.

Zijn collectie omvat onder meer Das Kapital van Karl Marx en toonaangevende publicaties van o.a. Smith en Pearson. In aanwezigheid van weduwe Betty Heertje schenkt UvA EB de collectie van Heertje aan het Allard Pierson, de openbare bibliotheek van de UvA.

Recessie meest logische uitkomst

Tot slot is er een uitgebreide rondetafel, met de karakteristieke Chesterfield-zetels van interviewplatform Room for Discussion. Aanwezig zijn Feike Sijbesma (voormalig bestuursvoorzitter DSM), Esther Barendregt (hoofdeconoom Rabobank) en Olaf Sleijpen (directielid De Nederlandsche Bank).

Onder andere een mogelijk naderende recessie is onderwerp van gesprek. 'Dat is wel de meest logische uitkomst, als je kijkt naar de huidige ontwikkelingen', stelt econoom Barendregt.

Niet-duurzame groei is onmogelijk

Of we nog een coronapandemie aankunnen? 'We kunnen niet hetzelfde fiscale beleid voeren als de afgelopen jaren. Dat kon toen, omdat we flinke financiële buffers hadden. Maar die zijn inmiddels wel grotendeels verbruikt', legt Sleijpen uit.

1 van de meest beklijvende vragen die voorbijkomt luidt: is duurzame groei mogelijk? Sijbesma draait de vraagstelling om: 'Niet-duurzame groei is onmogelijk. Je moet duurzaam zijn; andere vormen van groei zijn niet meer toekomstbestendig.'