Toch zijn dit precies de mensen die vaak een bedrijf leiden. Terwijl uit het onderzoek van de Hoogh blijkt, dat ze dat eigenlijk helemaal niet kunnen. En dat ze niet alleen slecht zijn voor het bedrijf waar ze voor werken, maar ook voor de medewerkers. 

De Hoogh: ‘Er gebeurt iets heel geks in ons hoofd als we een leider mogen kiezen. We denken dat we moeten kiezen voor een dominante leider: de koning van de apenrots. Dat geeft ons een fijn gevoel, we hebben vertrouwen in die leiders. Terwijl we ze eigenlijk uit de weg moeten gaan, omdat ze helemaal niet zo slim zijn als we denken. Sterker nog: op de lange termijn doen ze meer kwaad dan goed. Narcistische leiders hebben een slechte invloed op het hele bedrijf. Ook medewerkers die net onder die leider staan gaan zich zo gedragen, en de laag daar weer onder. Zo ontstaat er een onveilige werkplek.'

Schaamteloos

Vooral in onzekere tijden kiezen we voor een dominante leider. Het zijn vaak charmante mensen die doen alsof ze problemen snel kunnen oplossen. En als ze eenmaal de baas zijn, gebeurt er iets opvallends: met het idee alles te weten, belemmeren ze informatie-uitwisseling en doen ze alsof ze voor alles een oplossing hebben. De Hoogh: ‘Dat kan natuurlijk helemaal niet, maar het maakt vaak wel indruk. Als je nieuwe baas jou het idee geeft dat alle problemen makkelijk op te lossen zijn, ben je opgelucht. Je hebt het gevoel dat problemen eindelijk worden opgelost en jouw vertrouwen in de leider groeit. Totdat diegene al snel abusive supervison laat zien: mensen worden belachelijk gemaakt en er wordt gescholden. Die charmante leider blijkt toch niet zo charmant.’

De hoogleraar wil met haar onderzoek helpen om mensen te laten zien waarom het beter is om voor een ander type leider te kiezen. De Hoogh: ‘Macht trekt vaak de verkeerde mensen aan. Als je dat weet, kun je zoeken naar mensen die bescheidener zijn, en veel beter geschikt zijn als leider. De CEO van de toekomst staat niet boven de mensen, maar ernaast. Een goede CEO deelt de macht en houdt van samenwerken, geeft andere mensen veel verantwoordelijkheid en doet niet alsof hij of zij alles weet. Die vind je alleen als je op een andere manier naar leiders kijkt. Nu is het zo dat hoe narcistischer iemand is, hoe minder diegene hoeft te bewijzen wat hij of zij kan. Een narcist is zo charmant en overtuigd van zichzelf, dat veel mensen niet kritisch kijken naar de werkervaring. Door te selecteren op andere eigenschappen, en te kijken of een leidinggevende mensen verbindt, krijg je leiders die hun werk wel goed doen. En is het daar te laat voor en is er al een narcist de baas? Dan helpt het om duidelijke regels op te stellen over gedrag. Omdat narcisten geen schaamte voelen op momenten dat andere mensen dat wel voelen, hebben ze houvast nodig. Afspraken op papier helpen daarbij.’

Vroeg narcisme aanpakken

Het is opvallend, dat steeds meer mensen gediagnosticeerd worden als narcist. Volgens de hoogleraar heeft dit de volgende redenen: ‘We zijn onze kinderen steeds narcistischer op gaan voeden. We geven ze het gevoel dat ze heel belangrijk zijn. Ook social media hebben invloed: het is heel normaal om onszelf in het middelpunt te plaatsen. Ook daar schamen we ons nergens voor. We maken de hele dag foto’s van onszelf en delen die met de wereld. Ook in het onderwijs moeten we aandacht besteden aan hoe we de toekomst voor ons zien. Onze studenten zijn ook toekomstig leiders. We moeten ze niet opleiden tot de koning van de apenrots, maar tot leiders die onze toekomst mooier maken. Dat is moeilijk, want ook zij zien elke dag die voorbeelden die ik in de krant voorbij zie komen: leiders die het slechte voorbeeld geven. En als je dat maar vaak genoeg ziet, denk je dat je ook zo’n leider moet zijn. Terwijl onze toekomst vraagt om verantwoordelijke leiders. En ook om mensen die durven te zeggen: ik weet het even niet, en kan wel wat hulp gebruiken.’

De Hoogh is nog lang niet klaar met dit onderwerp: ‘Er is niks mooiers dan onderzoek te doen naar iets wat je elke dag tegenkomt, en waar je met iedereen over kunt praten. Er zijn nog veel dingen die ik wil onderzoeken. Of je bijvoorbeeld aan hoe iemand praat of beweegt kunt voorspellen of iemand ongeschikt is als leider. Ik vind het leuk om dat te ontrafelen en te ontmaskeren. Het is zo interessant om uit te zoeken waarom we blijven kiezen voor mensen die slecht voor ons zijn. We hebben een paar puzzelstukjes gevonden van dat raadsel, maar hoe completer we zijn, hoe groter de kans is dat we echt iets kunnen veranderen.’