Moerasgebieden in prehistorisch China waren erg in trek als leefomgeving voor de mens, vanwege de mogelijkheid om wilde rijst te verzamelen en te cultiveren. Maar ook met jacht en visvangst werd voedsel vergaard. In Tianluoshan, een archeologische locatie langs de Yangtze rivier in China, werd eerder al uitgebreid onderzoek gedaan naar vruchten en zaden, wat veel informatie opleverde over het dieet van mensen. In een nieuw onderzoek zijn 8000-7000 jaar oude uitwerpselen van de mens, afkomstig van deze zelfde locatie, onderworpen aan stuifmeel-onderzoek.

Het onderzoek werd uitgevoerd door promovendus Yunan Zhang, afkomstig van de Universiteit van Peking. Voor het stuifmeelonderzoek aan menselijke uitwerpselen kwam zij speciaal naar het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) aan de Universiteit van Amsterdam, waar zij een jaar te gast was. Onderzoek aan  uitwerpselen, met name van de stuifmeelkorrels daarin, speelt namelijk al enkele jaren een rol in het onderzoek van Bas van Geel, werkzaam aan het IBED. Tot nu toe ging dat vooral om de in bevroren Siberische bodems bewaard gebleven mammoeten en andere dieren die leefden tijdens de laatste IJstijd. Met het materiaal dat Yunan Zhang meebracht kon een bron van informatie worden aangeboord over de voedselkeuze van de moerasbewoners in de Yangtze vallei.

Lisdodde

Van Geel: ‘Uit de analyse van stuifmeel kregen we sterke aanwijzingen voor het consumeren van stuifmeel van Lisdodden, ook wel rietsigaren genoemd. Dat stuifmeel kwam niet alleen in sommige monsters in zeer hoge percentages voor, vaak tussen 93 en bijna 100%, ook kluitjes stuifmeel werden regelmatig aangetroffen. De stuifmeelkorrels in zulke kluitjes zijn destijds niet los van elkaar geraakt, kennelijk omdat ze nog enigszins onrijp waren. Daarmee werden we op een spoor gezet. We kwamen uiteindelijk tot de conclusie dat Lisdodde-stuifmeel geoogst werd.’

Lisdodde-soorten hebben twee afzonderlijke bloeiwijzen: bovenin de bloeistengels zit de geel-groen gekleurde mannelijke bloeiwijze en daaronder de bruine vrouwelijke bloeiwijze. Na de bloei valt de mannelijke bloeiwijze uit elkaar terwijl de vrouwelijke bloeiwijze zich ontwikkelt tot een ‘rietsigaar’ waarin de zaadjes tot ontwikkeling komen. In de mannelijke bloeiwijze wordt zeer veel stuifmeel geproduceerd en dat moet ook de mensen van de Tianluoshan nederzetting zijn opgevallen.

Brood

Wanneer stuifmeel als voedsel wordt geconsumeerd kan dit worden gezien als een vervanger van bloem, wat kan worden gebruikt meer voor de bereiding van bijvoorbeeld brood en pap. In onderstaand filmpje is te zien hoe stuifmeel uit de Lisdodde kan worden gewonnen.

Van Geel: ‘In gedroogde vorm is stuifmeel houdbaar en kan het dus ook buiten het bloeiseizoen worden geconsumeerd. De voedingswaarde is hoog vanwege het aandeel van koolhydraten, eiwitten, vet, calcium, kalium, natrium, vitamine C en ijzer. Lisdodde kwam veel voor in de moerassen rond de Tianluoshan nederzetting en de prehistorische mensen hebben daar kennelijk van geprofiteerd.’

Publicatiegegevens

Zhang, Y., van Geel, B., Gosling, W.D., Sun, G., Qin, L., Wu, X., 2019. Typha as a wetland food resource: evidence from the Tianluoshan site, Lower Yangtze Region, China. Vegetation History and Archaeobotany  https://doi.org/10.1007/s00334-019-00735-4

Contactpersoon