
UvA Onderwijsdag 2023: Verbeeldingskracht in het onderwijs
Oefen grenzeloos denken en ontdek wat verbeeldingskracht kan betekenen voor het onderwijs
Op dinsdag 23 mei van 11.30 tot 17.30 uur vond de Onderwijsdag 2023 plaats in de Tolhuistuin in Amsterdam Noord, met dr. Maryn Wilkinson als jouw dagvoorzitter. Samen grenzeloos denken oefenen, de mogelijkheden van verbeelding ontdekken en buiten je comfortzone treden? Keynote-sprekers prof.dr. Finn Thorbjørn Hansen en dr. Kim van Broekhoven namen deelnemers mee in de wereld van creativiteit, verbeelding en ‘Deep Wonder’.
Viering van het onderwijs
De UvA Onderwijsdag op 23 mei 2023 vond plaats op de inspirerende locatie Tolhuistuin in Amsterdam Noord. De onderwijsdag is een viering van het onderwijs waaraan UvA-docenten en andere collega’s uit alle faculteiten kunnen deelnemen. De focus lag op het belang van docenten en hun onderwijs en de huidige trends binnen de UvA. Het thema ‘verbeeldingskracht’ stond centraal. Deelnemers ontdekten hoe krachtig verbeelding kan zijn. Verbeelding ondersteunt onze studenten bij het vormen van diepe verbindingen met de leerstof, wat leidt tot duurzame kennis en inzichten.
Volop tijd voor gesprek en interactie
Naast twee treffende keynotes was er volop tijd voor een gesprek en interactie met collega’s.
Tijdens de groepssessies verkenden deelnemers een van negen onderwerpen. Alle onderwerpen waren gericht op het thema ‘verbeeldingskracht’. De groepssessies werden gegeven door UvA-collega's uit verschillende faculteiten.

Over de keynotes en sprekers
Prof. dr. Finn Thorbjørn Hansen over realiseren van creativiteit en vernieuwing in het hoger onderwijs met ‘Deep Wonder’
Prof. dr. Finn Thorbjørn Hansen is Professor Toegepaste Filosofie aan de afdeling Cultuur en Leren van de Universiteit van Aalborg, Denemarken. Zijn onderzoeksveld en praktijkopleidingen gaan over 'fenomenologie van de verwondering', existentiële fenomenologie en filosofische hermeneutiek. En vooral over verwondering gebaseerde praktijken, dialogen, reflecties en geschriften in het hoger onderwijs en professionele ontwikkeling. Aan de Universiteit van Aalborg leidt Finn Hansen een onderzoekseenheid genaamd Wonder Lab. Hier heeft hij verschillende vormen van contemplatieve en op verwondering gebaseerde praktijken en 'workshops' ontwikkeld, met verschillende soorten professionals in verschillende professionele settings. Hij heeft hierover verschillende boeken geschreven. In zijn keynote richtte Hansen zich op het leren innoveren in het hoger onderwijs door diepe verwondering.

Dr. Kim van Broekhoven over creativiteit van studenten in het hoger onderwijs: de do’s en don’ts
In een samenleving die voortdurend verandert, hebben beleidsmakers erkend dat creativiteit in het hoger onderwijs moet worden gecultiveerd om steeds complexere problemen aan te pakken. Het gaat hierbij om problemen die niet door individuen alleen kunnen worden aangepakt, zoals vergrijzing of milieuveranderingen. Over het algemeen geloven docenten sterk in het cultiveren van creativiteit bij hun studenten, maar ze geven aan dat het hen ontbreekt aan kennis en vaardigheden om dit te doen. Deze lezing gaf docenten meer duidelijkheid over wat creativiteit in de onderwijscontext betekent, en waarom het zo belangrijk is voor studenten. Bovendien gaf het docenten praktische tips en trucs om creativiteit bij hun leerlingen te stimuleren. De lezing gaf een dieper inzicht in het belang van creativiteit in het onderwijs, en met concrete strategieën om creativiteit bij je eigen studenten te stimuleren.
Dr. Kim van Broekhoven is universitair docent Onderwijswetenschappen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Haar onderzoeksinteresses liggen bij de ontwikkeling en meting van creativiteit in het hoger onderwijs. Voor haar onderzoek won ze verschillende beurzen. Onlangs kreeg ze de Ruth B. Noller Grant voor haar opkomende en paradigma-verschuivende onderzoek, met een hoge potentie voor impact op het gebied van creatieve onderwijsstudies. Kim heeft onderzoeksverbanden met de Universiteit Maastricht, de Radboud Universiteit en de Universiteit van Zuid-Australië. In haar keynote speech richtte Van Broekhoven zich op de do's en don’ts bij creativiteit van studenten in het hoger onderwijs.

Dagvoorzitter dr. Maryn Wilkinson
De UvA Onderwijsdag 2023 werd gepresenteerd door dr. Maryn Wilkinson. Wilkinson is universitair docent Filmstudies bij de afdeling Media en Cultuur van de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek richt zich op film, politiek en esthetiek, feministische theorie en populaire cultuur. Ze is sinds kort verbonden aan het Teaching & Learning Centre als onderwijsexpert voor de faculteit Geesteswetenschappen.
-
'Please draw…' Stimulating students to externalize their mental images
“Stel je eens voor…” is een veel gebruikte frase in het onderwijs. Maar wat verwachten we eigenlijk van studenten als we ze vragen om zich iets voor te stellen? Waarom moeten ze hun verbeelding gebruiken? En hoe zien de beelden die studenten maken er dan uit?
Beelden kunnen behulpzaam zijn bij het leren. Als docenten bieden we beelden aan in de vorm van afbeeldingen, figuren, verhalen en film. Tegelijkertijd hebben studenten al eigen beelden in hun hoofd op het moment dat ze een les of college binnen komen. Tijdens het leren worden deze beelden beïnvloed en kunnen ze veranderen. De beelden die studenten in hun hoofd hebben, zijn niet zichtbaar voor de docent, tenzij we er expliciet naar vragen. Een vorm die daarvoor goed werkt, is het maken van tekeningen.
In deze groepssessie verkenden deelnemers we de mogelijkheden van opdrachten die de student aanmoedigen om de beelden in hun hoofd te visualiseren, als onderdeel van het leerproces. De voornaamste focus lag op verschillende soorten tekenopdrachten, maar ook andere creatieve activiteiten kwamen aan bod. We zagen hoe tekenopdrachten misconcepties van studenten bloot kunnen leggen, het startpunt voor een gesprek kunnen vormen, kunnen helpen bij het schakelen tussen het abstracte en concrete en divergent denken kunnen ondersteunen. Deze workshop gaf deelnemers inspiratie op en op onderzoek gebaseerde werkvormen die direct toegepast kunnen worden.
-
Educational Storytelling: Discover the Hero’s Journey in academic perspective
Het vertellen van een verhaal is een krachtig goed; het delen van informatie afgestemd op een specifieke groep of persoon zorgt ervoor dat het belang en urgentie van een boodschap aan de toehoorder wordt overgebracht, indien dit goed lukt kun je de toehoorder écht betrekken bij het onderwerp.
In het hoger onderwijs hebben we als onderwijzers de neiging om 'het verhaal' te schuwen, omdat we vrezen dat dit ten koste gaat van academische autoriteit en wetenschappelijke logica. Deze workshop bood deelnemers een stappenplan bieden om het vertellen van een verhaal toe te passen in colleges, kennisclips en opdrachten. Hiermee kan de student écht betrokken worden bij het te bestuderen onderwerp; welkom bij Educational Storytelling.
Tijdens deze workshop behandelden we enkele klassieke verhaalstructuren, kwamen de drie belangrijkste ingredienten van een goed verhaal aan bod, leerde deelnemers wat een storyboard is, werden eigen storyboards gemaakt in een stap-voor-stap begeleid proces en vertrokken deelnemers met een schets voor een enerverend verhaal toepasbaar in een college, kennisclip of opdracht.
-
Synergies and friction between imagination and technology
Binnen het VISION-project is er een auteurstool en een chatbot ontwikkeld, twee innovatieve online onderwijs- en leertools voor docenten en studenten in het hoger onderwijs. De integratie van deze tools zorgt voor efficiënte interactie tussen student en docent, om tegemoet te komen aan individuele leerbehoeften, lopende leerprocessen te begeleiden en gepersonaliseerd leren voorop te stellen in digitale instructie.
Deze groepssessie was deels tutorial, deels reflectie. Eerst werden de VISION-tools gebruikt om verbeelding te verkennen bij het creëren van nieuw cursusmateriaal. Vervolgens dachten deelnemers na we over de synergieën en wrijvingspunten tussen verbeelding en technologie, door uit te gaan van de verbeeldingsoefening. In een wereld waarin iedereen de kracht van ChatGPT en andere conversationele chatbots kan zien, wat zouden we dan willen toevoegen aan het arsenaal van cursussen in het hoger onderwijs om de leereffectiviteit te verhogen en tegelijkertijd de werkdruk van het onderwijzend personeel te verlagen.
-
Touch it, see it, smell it: Object-based learning with UvA’s Allard Pierson
Het Allard Pierson museum bood een workshop over Object-Based-Learning (OBL) aan, waarin deelnemers de voordelen van deze dynamische en activerende onderwijsmethode konden ervaren.
In de hedendaagse wereld zijn kritisch denken en probleemoplossing essentiële onderdelen van het wetenschappelijk onderwijs, in welk vakgebied dan ook. OBL is een bewezen effectieve methode om deze vaardigheden te helpen ontwikkelen. De interactie met objecten en artefacten helpt studenten kritisch na te denken, informatie te analyseren en connecties te leggen tussen praktijk en abstracte concepten. Voornamelijk in interdisciplinaire vakgebieden is deze benadering een effectieve manier om overlap en kruisingen van verschillende disciplines zichtbaar te maken.
In deze workshop gaven conservatoren van het AP een OBL-ervaring, middels meegebrachte collectiestukken uit het museum. Deelnemers ontdekten hoe de OBL-benadering helpt bij het doorgronden van complexe onderwerpen en hoe deze methode aansluit bij alle aspecten van een wetenschappelijke opleiding.
-
HOT: Imagining education as a place of innovation
HOT staat voor Hoger Onderwijs in Transitie. HOT biedt een plek om je een hoger onderwijs voor te stellen met meer ruimte voor innovatie, voor het stimuleren van inter- en transdisciplinariteit, voor open science en team science in het onderwijs, voor autonomie en eigenaarschap van studenten, docenten en programma's, voor een gezonde leeromgeving ter ondersteuning van het welzijn van studenten en docenten en voor onderwijs dat nauw verbonden is met de 'wicked challenges' waar onze samenlevingen voor staan.
Goed lesgeven in het hoger onderwijs is op zich al een "wicked challenge". Het vereist dat docenten navigeren tussen schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen: tussen vrijheid bieden en richting geven, tussen het bekende overdragen en zich openstellen voor het onbekende, tussen het analytische cultiveren en het creatieve stimuleren, tussen aandacht voor individuele studenten en voor de bredere leergemeenschap. Het navigeren hierin vereist veel tijd en energie, waardoor inzichten en steun van anderen essentieel zijn. Ruimte voor spel en reflectie is dus onontbeerlijk. Docenten krijgen die ruimte niet of nauwelijks. Hun tijd wordt tot op de minuut gepland, programma's lopen vast, en zij die, ondanks alles, anders durven, worden niet erkend. Hoe kunnen we opvoeders die aandacht hebben voor leerlingen en collega's die durven te experimenteren met (in) het onderwijs beter aanmoedigen, waarderen en ondersteunen? Hoe kunnen we omstandigheden creëren waarin, voor elke opvoeder, aandacht voor student agency en experimenteren vanzelfsprekend zijn? Wat vraagt dit van docenten zelf, en van anderen die met hen werken, en hoe kunnen we dergelijke processen ondersteunen? Hoe creëren we ruimte voor het (her)vinden van de intrinsieke motivatie en het plezier in het leraarschap?
In deze interactieve groepssessie werden deelnemers uitgenodigd om zich een nieuwe toekomstrichting voor het hoger onderwijs voor te stellen!
-
Back to the future: Using imagination to develop a vision for future higher education
In deze groepssessie maakten deelnemers een tocht van het begin der tijden naar de toekomst. Centraal stond de ontwikkeling van een visie op de toekomst van het hoger onderwijs. Hoe ziet het hoger onderwijs er over 100 jaar uit? Deze groepssessie werd georganiseerd door het Instituut voor Interdisciplinaire Studies en The Turn Club. The Turn Club heeft de Counter-Time Tour ontwikkeld, waarin deelnemers hun verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties konden verkennen door middel van verbeelding, met behulp van een artistieke mindset.
Voor de UvA Onderwijsdag werd deze tour verder uitgewerkt in een sessie waarin je een kort digitaal verhaal kon beleven en deelnemers over visie op toekomstig hoger onderwijs discussieerden. Verder leerden de deelnemers over de transitiecyclus een methode ontwikkeld door het Instituut voor Interdisciplinaire Studies. De transitiecyclus bestaat uit vier verschillende fasen (Imagine, Connect, Act, Assess) om vanuit een toekomstvisie een verandering in gang te zetten. In de groepssessie konden deelnemers ervaren hoe het is om zich in de fase 'imagine' de toekomst voor te stellen en een toekomstvisie te formuleren. Onderwijsprofessionals konden kennis maken met deze methode en kunnen ervaren of deze methode kan worden toegepast in hun eigen onderwijspraktijk.
-
Virtual Reality as a means to improve education
In het afgelopen decennium is Virtual Reality (VR) steeds meer doorgedrongen in onze samenleving: van virtuele huizenrondleidingen in de makelaardij tot VR-spelhallen. Voor het onderwijs biedt deze techniek mogelijkheden om leerlingen te laten leren door ervaring. Met VR als immersief leermiddel kunnen studenten naar het verleden reizen, authentieke (klinische) situaties meemaken of een conflict in de werkomgeving ervaren. De introductie van deze techniek roept ook vragen op. Bijvoorbeeld: met welke theoretische achtergrond van leertheorieën moet rekening worden gehouden? Hoe kan deze techniek optimaal worden gebruikt? Helpt het echt om studenten beter voor te bereiden op de "echte wereld"?
In deze groepssessie werd de implementatie van VR in het hoger onderwijs vanuit twee verschillende perspectieven behandeld. Eén vanuit het Amsterdam UMC - locatie AMC Faculteit der Geneeskunde en één vanuit de Faculteit der Geesteswetenschappen. Wat voor toepassingen zijn er in ontwikkeling, wat zou je nodig hebben aan kennis en infrastructuur, hoe kom je van een leervraag tot een VR-ervaring? Er was een gevarieerd programma met presentaties, discussie en try-outs.
-
Crafting a creative campus: Using your imagination in a hands-on redesign of the future learning environment
Veel hedendaagse vraagstukken zoals; klimaatverandering, groeiende ongelijkheid en polarisatie vragen om nieuwe baanbrekende oplossingen en innovaties. Dat vereist niet alleen kennis, maar ook verbeeldingskracht. Daar hoef je geen kunstenaar voor te zijn. Iedereen heeft immers een eigen perspectief en eigen kennis en ervaringen die door interactie en verbeelding met anderen tot nieuwe gedachten leiden. In deze workshop werd eigen verbeelding gebruikt om een creatieve plek vorm te geven. Een plek die bestaat uit fysieke elementen en minder direct zichtbare sleutelfactoren als plaatsgevoel, creativiteit, verbondenheid en motivatie. Hoe ziet dit onderwijs op de campus eruit?
Deelnemers maakten een collage, een verzameling beelden, teksten of tekeningen die visueel weergegeven werden hoe deelnemers zo'n creatieve omgeving zien.
-
The gradeless classroom: Increasing students' agency in assessment
In deze groepssessie werden vragen besproken zoals: Hoe beoordelen we studenten in de toekomst? Wat als studenten verantwoordelijk zouden zijn voor hun eigen beoordeling, en hoe zou dit de rol van de docent veranderen? Welke stappen kunnen we nemen om deze toekomstvisie te integreren in ons huidige onderwijs?
De UvA Onderwijsdag 2022 vond plaats op donderdag 6 oktober 2022. Het programma stond in het licht van het thema 'Leren als een gemeenschap'. De keynote van dr. David Kellermann toonde voor- en nadelen van de hybride campus. Er waren verschillende community cafés en workshops voor docenten en medewerkers en de Centrale Studentenraad en ASVA Studentenunie maakten de UvA Docent van het Jaar 2022 bekend.