Het is duidelijk dat Democraten en Republikeinen anders aankijken tegen Trumps persoonlijkheid. Waar de een hem ziet als charismatisch en oprecht, ziet de ander hem als egocentrisch en onaangenaam. Deze tegengestelde percepties vallen nauw samen met partijvoorkeuren; Republikeinen hebben over het algemeen een veel positiever beeld van het karakter van de president. In hoeverre verandert de perceptie van het Amerikaanse electoraat door alle schandalen en politieke controverses die het presidentschap van Trump kenmerken? En wat zou dit kunnen betekenen voor het stemgedrag van kiezers?

Met vier opeenvolgende surveys onder in totaal 6.000 Amerikaanse respondenten hebben Alessandro Nai van de Universiteit van Amsterdam en Jürgen Maier van de Universiteit van Koblenz-Landau de ontwikkeling van de perceptie van Trumps persoonlijkheid tussen november 2018 en mei 2020 geanalyseerd. Ze onderzochten hoe kiezers Trumps karakter beoordelen op grond van de positieve en ‘sociaal wenselijke’ persoonlijkheidskenmerken van het Big Five-model (extraversie, vriendelijkheid, ordelijkheid, emotionele stabiliteit en openheid) en de drie negatieve, potentieel schadelijke eigenschappen van het Dark Triad-model (narcisme, subklinische psychopathie en machiavellisme).

Nai en Maier ontdekten dat ‘sterke Republikeinen’ in toenemende mate een negatieve perceptie hebben van de persoonlijkheid van de president, wat mogelijk tot een beperktere politieke mobilisatie van deze groep kan leiden. In de huidige, sterk gepolariseerde situatie in de Verenigde Staten, waarin mensen geneigd zijn om, wat er ook gebeurt, vast te houden aan hun politieke keuze, is dit opmerkelijk.

Een verrassend stabiele goedkeuringsscore...

Het algemene publiek is sterk verdeeld over het karakter en de persoonlijkheid van Donald Trump. Is hij een charismatische leider die ‘zegt waar het op staat’, of juist een onzekere, heetgebakerde egoïst? Kiezers met een verschillende partijvoorkeur lijken een radicaal tegengestelde perceptie te hebben. Het is niet verrassend dat progressieve kiezers over het algemeen veel kritischer zijn in hun perceptie dan conservatieve kiezers. Progressieven wijzen vooral op Trumps (zeer) lage vriendelijkheid en lage emotionele stabiliteit, terwijl conservatieven de president veel hoger beoordelen op alle vijf de Big Five-persoonlijkheidskenmerken, en dan met name op openheid en ordelijkheid. Er lijkt meer consensus te bestaan over de extraversie van Trump, die door alle kiezers als hoog wordt beoordeeld, en (in zekere zin) ook over Trumps narcisme. Kijken we verder dan deze partijgebonden verschillen, dan valt op dat de goedkeuringsscore van de president gedurende zijn eerste termijn laag, maar verrassend stabiel was.

… maar de perceptie van Trumps persoonlijkheid is wellicht aan het verschuiven

De opmerkelijke stabiliteit van Trumps goedkeuringsscore, vooral vergeleken met de extreme fluctuaties bij zijn voorgangers, is vooral verrassend in het licht van de (vele) controverses en schandalen die de regering Trump en de president zelf hebben achtervolgd. Zoals de losse omgang met feitelijke waarheden, gemediatiseerde ruzies met buitenlandse regeringsleiders (en dictators), vermeende affaires met pornosterren, talloze beschuldigingen van seksueel wangedrag, mogelijk gesjoemel met campagnegelden, openlijke conflicten met federale onderzoeksdiensten en persoonlijke vetes met vooraanstaande politiemensen, een meerjarig onderzoek naar collusie met vertegenwoordigers van Rusland, het onder druk zetten van president Zelensky van Oekraïne, uitmondend in impeachment van Trump in het Huis van Afgevaardigden wegens machtsmisbruik en tegenwerking van het Congres, en, uiteraard, de recente tekortschietende respons op de coronacrisis. Er is zelfs een pagina op Wikipedia waarop wordt geprobeerd een overzicht te geven van alle controverses. De gealfabetiseerde lijst beslaat inmiddels al meerdere computerschermen.

Nai en Maier stellen dat, hoewel deze schandalen geen deuk hebben geslagen in Trumps algehele goedkeuringsscore, ze waarschijnlijk wel beïnvloeden hoe bepaalde respondenten tegen de president aankijken - de sterke conservatieven. Volgens de Moral Foundations Theory hechten conservatieven over het algemeen meer morele waarde aan loyaliteit binnen de groep, eerbied en respect tegenover autoriteit en zuiverheid van handelen. Nai en Maier stellen dat het niet onwaarschijnlijk is dat de vele controverses in Trumps presidentschap sterk botsen met deze drie ‘conservatieve’ morele fundamenten. Zo staan de beschuldigingen van seksueel wangedrag, buitenechtelijke affaires en ongepaste intieme relaties met pornoactrices vooral haaks op de conservatieve morele principes van zuiver en eerbiedig handelen. Volgens Nai en Maier zou deze botsing tussen controverses en conservatieve morele fundamenten ervoor kunnen zorgen dat de manier waarop (sterke) conservatieven tegen de president aankijken verandert.

Teflon-president Trump wordt minder onaantastbaar

In hun onderzoek vinden Nai en Maier dat de perceptie van Trumps persoonlijkheid gemiddeld genomen uitzonderlijk stabiel is en sterk partijafhankelijk. Over het geheel genomen hebben ‘sterke Democraten’ en ‘sterke Republikeinen’ een tegengesteld beeld van de president; bij de eerstgenoemden scoort Trump bijvoorbeeld veel hoger op machiavellisme en psychopathie dan op openheid, terwijl voor de laatstgenoemden het omgekeerde geldt. Het is niet verrassend dat de respondenten die zich identificeren met de Democratische partij hun (zeer negatieve) mening gedurende de onderzochte periode van 18 maanden niet lijken te hebben veranderd. Maar één groep kiezers heeft zijn mening over Trump wel aanzienlijk veranderd: sterke Republikeinen.

Bij sterke Republikeinen blijkt de perceptie van Trumps persoonlijkheid in de loop van de tijd negatiever te worden. Ze worden kritischer als het gaat om de ‘duistere’ eigenschappen en beoordelen hem hoger op narcisme en aanzienlijk hoger op psychopathie en machiavellisme. Wellicht heeft het beeld van Trump als ‘Teflon-president’, met een harde buitenlaag waaraan niets blijft plakken, door het schenden van conservatieve morele fundamenten waarschijnlijk toch zijn grenzen bereikt - vooral in de ogen van conservatieven, zeggen Nai en Maier.

Is de perceptie die respondenten hebben van Trump relevant voor hun politieke participatie?

Deze verschuivingen zullen waarschijnlijk electorale consequenties hebben. Respondenten met een meer negatieve perceptie van Trump, zouden mogelijk kunnen worden geassocieerd met een lagere politieke mobilisatie. Nai en Maier constateren inderdaad een politieke demobilisatietrend voor sterke Republikeinen; hoe hoger de president in hun ogen scoort op psychopathie (en hoe lager op ordelijkheid), hoe minder vaak ze een sterke intentie uitspraken om bij de aankomende verkiezingen op Trump te stemmen of sowieso te gaan stemmen: 'De verschuivingen in de perceptie van de persoonlijkheid van de president kunnen een voorspelling zijn van veranderingen in de verkiezingssteun voor Trump in de komende periode en zouden kunnen worden gezien als de eerste scheurtjes in zijn Teflon-pantser,' concluderen Nai en Maier.

Contactinformatie

Dit onderzoek verschijnt binnenkort in het wetenschappelijk tijdschrift: International Journal of Public Opinion Research. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Alessandro Nai.

Dit artikel is geschreven door Alessandro Nai (universitair docent Politieke Communicatie en Journalistiek aan de Amsterdam School of Communication Research -ASCoR- van de Universiteit van Amsterdam) en het team Wetenschapscommunicatie van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam.