Op 18 april presenteren zij hun bevindingen tijdens de conferentie van het Research Centre for Longevity Risk (RCLR) bij @Droog in Amsterdam. Wij spraken hen over het onderzoek, de unieke aanpak en hun voornaamste voorlopige bevindingen. 

Van Berkum en Simonetti werken samen aan het project ‘he effect of socio-economic characteristics, vaccination information and geographical location on excess mortality from specific causes during the COVID-19 pandemic in the Netherlands’. Van Berkum heeft een achtergrond in actuariaat en mathematical finance. Hij is al jarenlang verbonden aan de ASE.  'Toen Pieter Omtzigt de motie indiende voor het academisch onderzoek, schreven wij direct in op de subsidieoproep. Ons onderzoek richt zich op alle volwassenen in Nederland. We analyseerden uiteenlopende doodsoorzaken bij verschillende delen van de bevolking om de bronnen van oversterfte te identificeren en in welke subgroepen die oversterfte plaatsvond. Daarbij keken we naar data van voor de pandemie (2016-2019) en tijdens de pandemie (2020-2021).  We streven ernaar de effecten op verschillende gemeenschappen en de redenen voor verhoogde sterfte te begrijpen.'

Simonetti heeft een stevige basis in economie en arbeidsmarktonderzoek en is sinds 2022 betrokken bij het onderzoek. Ze licht toe: 'Ik richt me op de analyse van de vaccinatiegraad in Nederland in 2021 (met een uitloop naar 2022) en het verband met de sterfte. Daarnaast werk ik aan een project waarbij ik de vaccinatiebereidheid onderzoek. Ik heb vooral gekeken naar de variatie tussen verschillende demografische en sociaal-economische groepen.'

Unieke aanpak

Het onderzoek onderscheidt zich door het gebruik van CBS-microdata en de inzet van supercomputing. Hiermee kunnen de onderzoekers een gedetailleerde analyse maken van de sterftestatistieken tijdens de pandemie. Van Berkum: 'Het CBS heeft data beschikbaar op individueel niveau over meerdere jaren. Daarbij hebben we voor de pandemieperiode tot 50 miljoen jaarlijkse, en tijdens de pandemieperiode zelfs tot 1,2 miljard wekelijkse observaties met 40 risicofactoren geanalyseerd. Dit leidde tot enorme datasets die we niet op een standaard laptop konden verwerken. Voor deze analyses hebben we de ODISSEI Secure Supercomputer (OSSC) gebruikt, een gespecialiseerd supercomputer cluster. Deze is beschikbaar gesteld door Nederlandse universiteiten en is specifiek ingericht voor gevoelige CBS-data.'

Voorlopige bevindingen

Op de vraag of er al voorlopige bevindingen te delen zijn, antwoorden beide onderzoekers bevestigend. Van Berkum: 'Bij sommige doodsoorzaken, zoals luchtweginfecties, hebben we lagere sterftecijfers waargenomen dan verwacht. Vermoedelijk komt dat doordat mensen afstand hielden van elkaar. Er was geen griepgolf en we hadden natuurlijk ook een nieuwe doodsoorzaak: corona. In het algemeen is verder duidelijk zichtbaar dat de hoogte van medische kosten een belangrijke indicator is voor de kans op overlijden. Wat opvalt is de toename van valpartijen tijdens de pandemie. Daar hebben wij nog niet direct een verklaring voor.'

Simonetti: 'De eerste uitkomsten uit mijn onderzoek laten zien dat leeftijd, persoonlijk inkomen en migratieachtergrond belangrijke indicatoren zijn voor de vaccinatiestatus. Mensen met een volledig Nederlandse achtergrond lijken een hogere bereidheid te hebben dan mensen met een (deels) migratieachtergrond.'

Maatschappelijke impact

De maatschappelijke impact van het RLCR-onderzoek (Research Center for Longevity Risk) ligt volgens Van Berkum en Simonetti vooral op het gebied van kennis en inzicht. Van Berkum: 'Bijzonder is dat we echt informatie op persoonsniveau hebben, aangevuld met RIVM-data over tests en vaccinaties. We kunnen heel veel aspecten aan elkaar koppelen wat een breed inzicht geeft.' Simonetti vult aan: 'De gegevens over vaccinatiestatus en -bereidheid geven beleidsmakers belangrijke informatie over de verschillen die er bestaan binnen de bevolking. Het stelt hen in staat om gerichtere communicatiestrategieën te ontwikkelen.'

De expertise van het RCLR

Het RCLR heeft als doel inzicht krijgen in het langlevenrisico. Als mensen langer leven dan heeft dit vanzelfsprekend financiële gevolgen. Er is bijvoorbeeld meer geld nodig om pensioenen uit te keren. Om dit risico binnen bepaalde grenzen te houden, onderzoekt het RCLR hoe het pensioenstelsel optimaal ingericht kan worden. Daarnaast bekijkt het hoe herverzekeringsproducten pensioenfondsen en verzekeraars kunnen ondersteunen bij het beperken van het langlevenrisico.' Een ander aandachtspunt van het RCLR is de impact van socio-economische verschillen in sterftecijfers binnen subgroepen, maar ook tussen een bepaalde subgroep en de algemene Nederlandse bevolking.

Bezoek de conferentie van het RCLR

Dr. Frank van Berkum and Dr. Irene Simonetti presenteren op 18 april beiden hun bevindingen tijdens de conferentie van het RCLR bij @Droog in Amsterdam.

Wil je de workshop bijwonen? Meld je dan aan.