Ongelijkheid rondom water bestaat in verschillende vormen, legt Verrest uit. Op sommige plekken is het water vies, waardoor er niets anders opzit dan altijd water in flessen te kopen. Op andere plekken is niet zo zeer de kwaliteit, maar de waterdruk een probleem. Dit zie je bijvoorbeeld veel in Suriname. Verrest: 'Wie daar geld heeft, koopt een hydrofoor. Dat is een apparaat om zelf de waterdruk te verhogen. Maar dat zorgt voor nóg minder waterdruk voor de mensen die zo'n hydrofoor niet kunnen betalen.'

Vrouwen zijn de dupe

In India legt het watertekort nog een ander probleem bloot: ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Op veel plekken is maar een paar uur per dag water beschikbaar. Of water is alleen te krijgen bij een pomp die een gemeenschap met elkaar moet delen. Wie slechts een paar uur per dag toegang tot water heeft, moet thuisblijven om het op te vangen. Vrijwel altijd zijn het vrouwen en meisjes die deze taak op zich (moeten) nemen. Dit betekent dat zij in die tijd niet kunnen werken of naar school kunnen. Zo blijft de kloof tussen mannen en vrouwen in India in stand.

De zwakste schouders dragen de zwaarste lasten

Niet alleen watertekort is een probleem. Ook wanneer er overlast is van water, zien we grote verschillen tussen bevolkingsgroepen. In sommige stedelijke gebieden worden mensen vaak getroffen door overstromingen, bijvoorbeeld als ze dichtbij een rivier wonen of in een laaggelegen gebied. Mensen met minder geld voelen daar op meerdere manieren de gevolgen van. De watervoorziening en -bescherming is bijvoorbeeld beter geregeld in wijken met duurdere huizen. Armere mensen hebben dus vaker overlast van het water. Tegelijkertijd zijn deze mensen minder goed in staat om met deze problemen om te gaan: hun huizen zijn kwetsbaarder, bijvoorbeeld omdat ze gebouwd zijn van hout. Ook hebben ze minder geld om schade te herstellen, vooral als dat steeds opnieuw moet.

Wie krijgt voorrang?

In theorie heeft iedereen recht op water en de bescherming ertegen, maar in de praktijk spelen macht en geld een grote rol. Steden beslissen waar leidingen komen en dat gebeurt vaak waar het economisch het meeste oplevert. Niet iedereens belangen tellen dus even zwaar mee. Soms worden gezinnen zelfs gedwongen te verhuizen uit kwetsbare gebieden. ‘Maar ze wonen daar vaak met een reden. Vruchtbare grond of werkgelegenheid is meestal dichtbij. Verplaatsing lost het ene probleem op, maar kan direct weer nieuwe problemen veroorzaken,’ vertelt Verrest.

De gevolgen voor Nederland

In Nederland kunnen we het ook merken als andere landen veel wateroverlast hebben. ‘Bijvoorbeeld aan de prijzen van koffie en cacao. Die stijgen als oogsten mislukken door droogte of overstromingen.’ Daarnaast groeit de discussie over climate justice. Aanhangers van deze visie vinden dat de meest vervuilende landen zouden moeten betalen voor de klimaatschade die ze aanrichten in andere gebieden. ‘Best veel mensen zijn het al eens over dit idee, maar nog niet over wat dat betekent in de praktijk en wie dan wat moet betalen.’

Soms maken mensen zich ook zorgen om de komst van klimaatvluchtelingen. Verrest: ‘Klimaatmigratie lijkt nu nog niet echt zichtbaar in Nederland. Als mensen al migreren vanwege het klimaat, doen ze dat vaak binnen de regio. Daarnaast hebben ze meestal meerdere redenen om te migreren, het klimaat is bijna nooit de enige motivatie om te gaan.’

Lokale oplossingen ondersteunen

In Europa denken we vaak aan wetenschappelijk onderbouwde, technische manieren om waterproblemen op te lossen. Maar in veel landen is daar simpelweg geen geld of tijd voor. Dat betekent niet dat bewoners hulpeloos zijn; integendeel. Mensen bedenken zelf vaak slimme en praktische manieren om met water om te gaan. Ze waarschuwen elkaar bij stijgend water, verplaatsen samen spullen naar hogere verdiepingen of delen voedsel met buren. Helaas zijn die lokale oplossingen niet makkelijk op te schalen naar grote, collectieve oplossingen.

Toch is het voor Verrest belangrijk om juist die lokale kennis zichtbaar te maken. ‘Het is nodig om te begrijpen wat er op lokaal niveau gebeurt. We kunnen dan bedenken hoe wetenschappelijke kennis die initiatieven kan versterken. Maar minstens net zo belangrijk is dat die lokale kennis ook helpt om wetenschappelijke kennis minder eenzijdig en dus completer te maken’, legt ze uit. 'De master- en PhD-studenten die ik begeleid, werken vaak samen met lokale overheden en gemeenschappen. Veel van hen zetten hun kennis later in hun carrière ook in om in de gebieden zelf het verschil te maken. Dat is wat mij betreft het meest waardevolle dat we kunnen bijdragen als wetenschappers.'