Wat houdt polarisatie nu eigenlijk in? Hoe is (ons begrip van) het wij-zij denken over de tijd heen veranderd? Hoe kunnen we vanuit de geschiedenis verklaren waarom bepaalde onderwerpen zo polariserend zijn? Wat is de invloed van cultuur en maatschappij hierop geweest? En is polarisatie altijd ongewenst? Of zijn er ook gewenste vormen van polarisatie te onderscheiden? 

Op deze vragen en meer gaan we in tijdens de eerste module; de theoretische verkenning van het concept polarisatie, en alle begrippen die hierbij horen, helpen een stevig fundament te bouwen waar vanuit we het onderwerp in de hier opvolgende weken verder kunnen uitdiepen.

Hans Boutellier is bijzonder hoogleraar Polarisatie en maatschappelijke veerkracht aan de Vrije Universiteit. Boutellier schreef honderden publicaties, zowel wetenschappelijk, beleidsgericht als populair. Hij schreef onder meer De veiligheidsutopie (2002), De improvisatiemaatschappij (2011) en Het nieuwe Westen, over identiteitspolitiek en polarisatie (2021). Zie voor nadere informatie studie-en-strategie.nl.

 De rol van de media

Hoe navigeren kranten in een gepolariseerd medialandschap. In hoeverre jagen ze polarisatie aan of kunnen ze een rol spelen in het stimuleren van verbinding. Is het de taak van de media om te de-polariseren? Kan een krant onpartijdig zijn als onafhankelijke nieuwsbron ook al is er sprake van commercieel belang?

Kamran Ullah is journalist en presentator. Ullah studeerde bestuurskunde aan de Universiteit Leiden. Hij was voorzitter van NJR (Nationale Jeugdraad) en stond in 2010 op plaats 59 van de VVD-kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. Halverwege 2013 vertrok Ullah naar De Telegraaf waar hij nu werkzaam is als hoofdredacteur

Presentatie 2: Case bespreking 

Presentatie 1: In deze presentatie onderzoekt Marte Otten de aard en dynamiek van polarisatie, aan de hand van concepten als cognitie, logica en netwerktheorie. Wat is polarisatie? Hoe ontwikkelt het zich? Hoe kun je het verklaren en aantonen? En welke rol spelen vooroordelen en overtuigingen hierin?

Dr. Marte Otten universitair docent aan de afdeling Brain & Cognition van de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek onderzoekt hoe sociale kennis, zoals vooroordelen en overtuigingen, invloed heeft op cognitieve processen zoals perceptie en geheugen. Ze geeft les in EEG en psycholinguïstiek en ontwikkelde de cursus B&C Toolbox. Ze behaalde haar BA en MA aan de Vrije Universiteit Amsterdam en haar PhD aan de UvA. Na haar PhD werkte ze als postdoc bij Harvard en met een Marie Curie-beurs bij Sussex University.

Presentatie 2: Guido Rijnja was adviseur communicatiebeleid bij de Rijksvoorlichtingsdienst en werkte eerder bij diverse gemeenten en ministeries. Hij promoveerde op een proefschrift over ambtelijke omgang met tegenspel en is één van de grondleggers van de dilemma logica. 

Presentatie 1: Het active Bystander effect

In deze presentatie beschrijft directeur George Weiss van de stichting La Benevolencija het psychologische model dat zijn stichting gebruikt bij het maken van mulitmediale producties om mensen te wapenen tegen radicalisering, fascisme en extremisme. 

Presentatie 2: Hoe verbeter je communicatie tussen overheden en burgers

In deze presentatie licht KIS-onderzoeker Annemarie van Hinsberg het ‘afwegingskader Polarisatie' toe, dat in september 2024 werd gepresenteerd. Het afwegingskader Polarisatie is een online tool bedoeld voor professionals in het publieke domein, die verantwoordelijk zijn voor de preventie en aanpak van polarisatie.  In de sessie gaan we zelf met de tool aan de slag en presenteert Annemarie de wetenschap hierachter.

Annemarie van Hinsberg is een deskundige op het gebied van diversiteit en inclusie, met een achtergrond in culturele antropologie. Sinds haar studie heeft zij zich gepassioneerd ingezet voor het bevorderen van een inclusieve samenleving, waarbij zij zowel haar onderbouwde kennis als persoonlijke ervaringen benut. Momenteel werkt ze samen met Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) onderzoekers aan projecten die gericht zijn op het verbeteren van de communicatie en verbinding tussen overheden en burgers.

Presentatie 1: De straat op

Polarisatie tegengaan of voorkomen begint bij het leggen van contact, de wens om elkaar echt te willen begrijpen en de verbinding op te blijven zoeken. Ervaringsdeskundigen en oprichters Melvin Kof en Nabil el Malki delen ervaringen op gebied van verbinding en begrip, vanuit hun werk binnen de Presikhaaf University, waarmee ze streven naar gelijke kansen voor kinderen en jongeren in de wijk Presikhaaf. Ze delen niet alleen hoe zij te werk gaan, maar ook hoe zij een samenwerking met de lokale overheid zien en welke stappen daar nog in te zetten zijn. 

Melvin Kolf en Nabil el Malki zijn oprichters van Presikhaaf University, Arnhem. Presikhaaf University is een jeugd- en jongerenwerk organisatie in de wijk Presikhaaf waar wordt gewerkt aan gelijke kansen voor kinderen en jongeren. 

Presentatie 2: Online depolariseren

Civinc is een online platform dat andersdenken op een laagdrempelige manier samenbrengt in een anonieme chatomgeving. Het platform is ontstaan als antwoord op de groeiende maatschappelijke polarisatie om de filterbubbel binnenstebuiten te keren en laagdrempelige discussies mogelijk te maken tussen burgers die anders dachten en stemden. Civinc’s oprichter Ruben Treurniet laat ons in deze bijeenkomst zien waarom ‘bubbels doorbreken’ en het verbinden van diverse perspectieven zo belangrijk en waardevol is, zowel in de context van het publieke debat als binnen organisaties. Uiteraard gaan we zelf ook aan de slag met het platform van Civinc.

Ruben Treurniet is één van de drie oprichters van Civinc. Daarvoor was hij werkzaam in de diplomatie voor onder andere de Europese Commissie en de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties over onderwerpen als vredesopbouw, klimaatactie en duurzame ontwikkeling.

Presentatie 1: Burgers en overheid tegenover elkaar

De overheid kan een belangrijke rol spelen in (de)polarisatie. Polarisatie ontstond bijvoorbeeld al rondom de stikstofcrisis, de coronacrisis en het migratievraagstuk maar in principe heeft elk vraagstuk de potentie om te polariseren. In deze sessie gaan we daarom in op deze verticale polarisatie en specifiek hoe dit eruitzag in Staphorst, ten tijden van het pietenvraagstuk en de coronacrisis.

Jan ten Kate werd op 28 mei 2021 geïnstalleerd als de burgemeester van Staphorst. In de periode dat hij werkzaam is als burgemeester voor Staphorst vonden er onder andere sinterklaasrellen en coronaprotesten plaats, die uit de hand liepen en zo het nationale nieuws haalden.

Presentatie 2: Wat als activisme als extremisme wordt gezien

Extinction Rebellion (meer info volgt)

Tijdens deze bijeenkomst gaan we spelen met polarisatie. Het simulatiespel POLARIS is in samenwerking met wetenschappers en studenten ontwikkeld door ontwerpend onderzoeker Esther Verhamme en (organisatie) socioloog Jennifer van Exel. Het spel maakt polarisatie invoelbaar en de spelers kunnen spelen met de theorie die we tijdens de masterclass aanreiken. Wat werkt en wat werkt niet? Wanneer brengt polarisatie energie voor verandering en wanneer gaat het tegen je werken? 

In de laatste module worden de inzichten samengebracht door programmamanager Emma Agricola (INCLUSYOUNG), die met een achtergrond als spreker, trainer en consultant in het veld van diversiteit, gelijkwaardigheid & inclusie dagelijks te maken heeft met (het aanpakken van) polarisatie.

De deelnemers presenteren kort een reflectie en er is ruimte voor intervisie. Na afloop ontvangt iedereen een certificaat van deelname.