Lichaamsomvang of vuur

Decennialang dachten wetenschappers die primaten bestuderen dat slapen op de grond door mensapen afhankelijk is van een belangrijke voorwaarde. Ofwel moeten ze een grote lichaamsomvang hebben, zoals gorilla's, ofwel moeten ze vuur kunnen maken, zoals mensen. Chimpansees hebben echter geen van beide eigenschappen en toch slaapt gemiddeld ongeveer 10% van de chimpanseepopulaties in het Bili-Uéré landschap, in het noorden van de Democratische Republiek Congo, vaak in nesten op de grond.

De resultaten zijn gebaseerd op gegevens die tussen 2004 en 2013 zijn verzameld door voormalig promovendus van de Universiteit van Amsterdam Cleve Hicks, momenteel verbonden aan de Universiteit van Warschau (UW). Promovendus aan de UW Toni Romani bestudeerde samen met Hicks de factoren die oostelijke chimpansees (Pan troglodytes schweinfurthii), een ondersoort van de gewone chimpansee, ertoe brengen nesten op de grond te maken.

De onderzoekers werkten voor de publicatie nauw samen met Peter Roessingh en Steph Menken van IBED. Menken begeleidde destijds Hicks tijdens zijn promotieonderzoek en Menken hielp bij de analyse van de gegevens.

Jacht vermindert het aantal grondnesten

De wetenschappers concluderen dat het voorkomen van grondnesten samenhangt met ecologische factoren zoals dichtere bossen, kluwens van lianen, kruidenplekken en lichtopeningen in het woud. Jacht door mensen bleek de kans op grondnesten te verkleinen of het gedrag helemaal te laten verdwijnen. Bovendien nestelen de chimpansees op significant lagere hoogte in bomen naarmate zij verder van wegen en nederzettingen leven. Toch had menselijke aanwezigheid zonder jacht geen invloed op het nestgedrag op de grond.

Volgens Cleve Hicks is dit laatste een bijzonder interessante bevinding: "Het heeft gevolgen voor beschermingsstrategieën in gebieden waar chimpansees en mensen elkaar vaak tegenkomen. Het blijkt dat in het geval van nestelen op de grond, louter menselijke aanwezigheid het gedrag van chimpansees niet verandert. Het is de jacht die een echte impact heeft."

"Wellicht is de juiste aanpak niet het weren van mensen uit bossen om de tradities van de grote apen te beschermen, het zogenaamde 'vestingbehoud'. In plaats daarvan is het beter om de jacht op deze bedreigde soort te ontmoedigen, en natuurlijk de ontbossing af te remmen."

Vroege mensachtigen sliepen mogelijk ook op de grond

Interessant genoeg ontdekten de onderzoekers ook dat hogere aantallen grote carnivoren zoals luipaarden en hyena's geen significante invloed hadden op de nestfrequentie of -hoogte op de grond. Dit zou kunnen betekenen dat vroege mensachtigen lang geleden ook op de grond konden slapen, zelfs vóór de uitvinding van het vuur.

Publicatie

T. Romani, S. Tranquilli, P. Roessingh, S.B.J. Menken, R. Mundry, M. Konarzewski, T. C. Hicks, Factors affecting nest height and ground nesting behaviour in Eastern chimpanzees of the northern Democratic Republic of the Congo, Folia Primatologica, 0 (2023), 1-34.

Dit nieuwsbericht is gebaseerd op het persbericht van de Universiteit van Warschau.