Zelf neemt Hindriks vooral de fiets als ze van A naar B reist. Toch trokken de rechten van passagiers haar aandacht toen in 2010 een vulkaan in IJsland uitbarstte en het vliegverkeer stilviel. Gestrande passagiers konden op kosten van de luchtvaartmaatschappij een week lang in hotels verblijven. ‘Ik vond het bijzonder dat je door Europese regels zo goed verzorgd wordt en dat het niet eens uitmaakte wat je ticket heeft gekost.’ Hindriks verdiepte zich voor haar proefschrift vervolgens in de passagiersrechten als je met de bus, trein, boot of het vliegtuig gaat en ziet een ‘lappendeken van regels’ die moeilijk te doorgronden zijn.

Hebben luchtvaartpassagiers de beste rechten?

‘Dat dacht ik eerst ook. Maar wat opvalt is dat je als luchtvaartpassagier bij vertraging bij vertrek niet kunt kiezen voor vervangend vervoer. Je moet soms zomaar 7 uur wachten op het vliegveld zonder aanspraak te kunnen maken op een eerdere vlucht. De vliegmaatschappij wordt wel geprikkeld om je te helpen, omdat je recht hebt op compensatie als je uiteindelijk drie uur later dan gepland aankomt. De hoogte van de compensatie is vooraf vastgesteld en is afhankelijk van de afstand van de vlucht. Daarmee wijkt de regeling af van het contractrecht, waar je voor een schadevergoeding schade moet kunnen aantonen. Omdat het vaste bedrag hoger is als je verder weg reist gaat de Europese wetgever er bij vliegen dus vanuit dat het erger is als je later aankomt als je van Amsterdam naar Tokyo vliegt dan van Amsterdam naar Londen. Maar je zou ook kunnen zeggen dat het andersom is: je lijdt meer schade als je tijd verliest bij een korte citytrip naar Londen.’

Wat zijn de verschillen in compensatie bij vertraging tussen trein, boot, bus en vliegtuig?

‘Er zijn enorme verschillen bij de zogeheten “gestandaardiseerde compensatiemomenten” bij vertraging. In de luchtvaart heb je recht op compensatie bij een vertraging van 3 uur en krijg je een vast bedrag. Bij de treinen is er een veel lagere drempel van 60 minuten. Bij boten is het weer anders geregeld: daar wordt gekeken naar de duur van de vertraging in verhouding tot de totale reistijd. Dus bij een korte reis heb je al bij een uur vertraging recht op compensatie en bij een erg lange reis pas bij een vertraging vanaf 6 uur. De hoogte van de compensatie bij de trein en boot hangt samen met de ticketprijs, terwijl bij het vliegtuig alleen wordt gekeken naar de lengte van de reis. Kortom: het is een doolhof van regels. Als je straks terugdenkt aan dit gesprek kun je waarschijnlijk niet precies oplepelen wat de verschillen per vervoersmiddel zijn.’

Hoe zit het met de compensatie bij een vertraagde busreis?

‘Bij bussen is er überhaupt geen compensatieregeling in geld bij vertraging. En dat is extra problematisch omdat de passagiers die met de bus gaan over het algemeen een lager inkomen en opleidingsniveau hebben. Juist deze passagiers zijn extra kwetsbaar. Toch hebben zij geen recht op compensatie, terwijl iemand die naar Tokyo vliegt dat wel heeft.’
 

Wat verklaart de ongelijkheid in Europese passagiersrechten?

‘Ik denk dat er zulke grote verschillen zijn omdat er specifieke regels zijn voor verschillende sectoren. In de EU wordt er vanuit sectoren op een andere manier gelobbyd. Maar dat betekent niet dat het daarom oké is. Je zou het resultaat niet in deze mate terug moeten zien in de rechten van passagiers. Dat je als buspassagier geen recht hebt op een financiële tegemoetkoming bij een reisverstoring kun je aan mij niet verkopen. Ook deze passagier sluit een vervoersovereenkomst maar wordt door de Europese wetgever heel anders behandeld. Vanuit duurzaamheidsoogpunt kan ook worden gezegd dat het gek is dat een milieuvriendelijke manier van reizen zoals de bus niet een vergelijkbare compensatie biedt.’

Hoe kom je erachter wat je rechten zijn als passagier?

‘Er zijn in Europa wel campagnes geweest om passagiers te informeren over hun rechten. Op Schiphol hangen zelfs borden met informatie over reisbescherming. De voorlichting is verbeterd. Eigenlijk zou je de informatie gewoon moeten krijgen van je vervoerder op het moment dat er iets misgaat. Maar rechten hebben betekent niet dat die automatisch worden nageleefd. Zeker bij luchtvaartmaatschappijen gebeurt dat lang niet altijd. Die beroepen zich vaak op overmacht. De meeste mensen laten het er dan bij zitten.’

Hoe kan Europees beleid voor passagiersrechten eerlijker worden?

‘Uiteindelijk kan het informeren over passagiersrechten beter, maar is het incoherente beleid het grootste probleem. Het doel van passagiersbescherming is om tot een hoog niveau van bescherming te komen. Daar doet het onsamenhangende beleid afbreuk aan. Met een coherent beleid weten passagiers beter waar ze aan toe zijn en waar ze recht op hebben. Dat betekent niet dat het beleid voor elk vervoersmiddel precies hetzelfde moet zijn. Het is nu eenmaal een stuk lastiger om bagage terug te halen uit het vliegtuig dan uit een bus voor vervangend vervoer. Maar het is belangrijk dat het beleid in de basis vergelijkbaar is.’