Lesplan burgerschapsonderwijs

In mijn lesplan voor burgerschapsonderwijs zal ik laten zien wat inclusie en exclusie te maken hebben met burgerschap. Het lesplan is bedoeld voor 3 vwo of 4 havo, oftewel voor leerlingen die relatief weinig ervaring hebben met literaire teksten. Aan de hand van de dichtbundel Doe het toch maar van Babs Gons worden begrippen als inclusie en exclusie geïntroduceerd. Deze dichtbundel is geschikt voor leerlingen uit 3 vwo of 4 havo, omdat Gons schrijft over maatschappelijk relevante onderwerpen, die de leerlingen in deze klassen zullen herkennen en aanspreken. Uiteindelijk zal duidelijk worden dat concepten als inclusie en exclusie ingewikkelder zijn dan dat ze op het eerste gezicht doen vermoeden.

Literatuur en burgerschap

Literatuuronderwijs wordt meestal in verband gebracht met literatuurtheorie, formele structuuranalyse, literatuurgeschiedenis en literaire stromingen. Dit is inderdaad een onderdeel ervan, maar literatuuronderwijs is meer. Literatuur kan leerlingen namelijk ook leren welke betekenis een tekst heeft in een specifieke maatschappelijke achtergrond. Daarbij kan literatuur bijdragen aan de persoonlijke ontplooiing van een leerling. En dit zijn ook onderdelen van literatuuronderwijs, die het onderwijs soms vergeet.

Voor burgerschapsonderwijs heeft de overheid drie richtlijnen opgesteld, waarvan de derde richtlijn inhoudt dat het onderwijs kennis en respect moet onderwijzen, ongeacht verschillen die er tussen mensen kunnen bestaan, zoals godsdienst, geslacht of afkomst. Dit gegeven vertoont sterke overeenkomsten met de zojuist benoemde betekenissen die literatuur kan bieden. Hierdoor leent burgerschap zich om te worden onderwezen via literatuur.

Middelbare school en burgerschap

De keuze om een lesplan voor burgerschapsonderwijs te ontwikkelen lag voor mij voor de hand. In november vorig jaar startte ik met de cursus Moderne letterkunde in de klas, waar literatuur en burgerschap centraal staan. Tegelijkertijd maakte ik mee dat middelbare scholen burgerschapsonderwijs ervaren als een noodzaak, maar niet altijd weten wat een geschikte invulling is.

Docent Nederlands

Ik ben zelf namelijk docent Nederlands. Sinds januari 2023 ben ik werkzaam op het Lumion in Amsterdam. Deze school is bewust van de noodzaak van burgerschapsonderwijs. Levi Heinemeijer, die acht jaar werkt op de school en inmiddels teamleider is in de onderbouw, zegt hierover dat de school de plek is waar kinderen van verschillende culturen leren van elkaar, elkaar begrijpen en accepteren. Hij vertelt: “Je hebt je buurt waar verschillende culturen naast elkaar leven, maar op school leer je hoe je met elkaar omgaat.”

Inclusie en exclusie

En hoé mensen met elkaar omgaan en wát de rol van inclusie en exclusie is, zijn vragen waarop de gedichten van Babs Gons antwoord kunnen geven. Voor jou, voor mij, maar ook zeker voor de leerlingen in het voortgezet onderwijs.

#wijzijnneerlandici #burgerschap #literatuuronderwijs