In opdracht van De Groene Amsterdammer, een Nederlands weekblad dat zich richt op politiek, cultuur en wetenschap, verricht ik exploratief onderzoek naar de vernederlandsing van Engelse woorden op Instagram. Mijn onderzoeksmethode bestaat uit het analyseren van fonologische woordelementen om het gebruik van vernederlandst Engels in de Nederlandse taal te verklaren. Om dit onderzoeksdoel te bereiken maak ik gebruik van de meest relevante inzichten, termen en conclusies uit de wetenschap.

Als taalliefhebber word ik enthousiast van de vele gevatte woordspelingen die in de bijschriften op Instagram voorbijkomen. Maar waar ik echt helemaal heppi (‘happy’) en eksaitet (‘excited’) van word, zijn de manieren waarop mensen aan alledaagse woorden een creatieve, speelse draai geven in de Nederlandse taal. Een aantal voorbeelden van deze ‘vernederlandsingen’ van Engelse woorden zijn viekan [viːkɑn], feip [vεip], diskosting [dɛskɔstɪŋ], bjoetiful [bjuːtiful], freps [vrɛps] en skrembelt eks [skrɛmbɛlt ɛks] in plaats van vegan, vibe, disgusting, beautiful, wraps en scrambled eggs. In plaats van de Engelse spelling te gebruiken, worden woorden in Instagramposts bewust op een overdreven Nederlandse manier gespeld.

Ook Djuna Kramer, neerlandicus en taaljournalist, boog zich over dit onderwerp. Zij schreef in haar column in de Volkskrant vorig jaar over de spelling van Engelse woorden in de Nederlandse taal. In het interview met Kramer vertelt ze dat dit te maken heeft met het ‘eigen maken’ van Engelse woorden in het Nederlands. Maar waarom gebeurt dit precies? Nou, deze vernederlandste spelling van Engelse woorden op Instagram heeft zowel te maken van het uitdrukken van identiteit als het laten zien van creativiteit door de Nederlandse taalgebruiker.

De vernederlandsing van Engelse woorden in het Nederlands is een proces waarbij Engelse woorden worden aangepast aan de Nederlandse grammatica en fonologie. Dit kan in de vorm van de eindklankverscherping, waarbij /g/ klanken, zoals goal wordt uitgesproken als een /k/. Maar dit kan ook door de lange middenklinkers, zoals vegan en beautiful, te verkorten. In de meeste gevallen gaat het om de gedeeltelijke variatie van klanken die de onderliggende woordopbouw niet veranderd. Hierbij blijven de woorden dus herkenbaar, zoals viekan, feip, diskosting, bjoetiful, freps en skrembelt eks. Het resultaat is een woord dat Nederlandser klinkt terwijl het zijn Engelse betekenis behoudt.

Sociologen Li Wei en David Green betogen in hun onderzoek uit 2016 dat we in het alledaags Nederlands regelmatig wisselen tussen talen. Zinnen als: ‘Oh, die kleur is echt beautiful’ en ‘Dit gesprek begint awkward te worden’ zijn voorbeelden van codewisseling. Dit houdt in dat een spreker in de context van één gesprek of situatie spontaan wisselt tussen twee of meer talen, in dit geval tussen een standaardtaal, het Nederlands, en niet-standaardtaal, het Engels. Codewisseling wordt vaak ingezet om gedachten en concepten over te brengen die misschien gemakkelijker uit te leggen zijn in een andere taal. Zo kunnen Engelse woorden bijvoorbeeld de emotionele lading beter dekken.

De reden hiervoor is dat er soms geen Nederlands equivalent bestaat voor bepaalde woorden die in het Engels wel wordt gevonden of in het Engels gevoelsmatig beter aansluit met de strekking. Met andere woorden: niet alle Engelse woorden hebben een Nederlands equivalent. Er zit als het ware een ‘gat’ in de woordenschat van een persoon. In dit soort gevallen wordt het Engelse woord als equivalent in de Nederlandse taal gebruikt. Dit wordt ook wel een gap filler of lexical gap genoemd. Voorbeelden hiervan zijn woorden als: computer en wraps. In dit geval wordt het Engelse woord gebruikt, omdat er geen Nederlands woord bestaat voor het begrip computer of wraps.

Maar lang niet alle Engelse leenwoorden noodzakelijke gap fillers. Ik onderscheid twee categorieën van Engelse leenwoorden: de noodzakelijke en de niet-noodzakelijke. Zoals ik al eerder aangaf is het begrip computer een noodzakelijk Engels leenwoord. Voor dit object bestaat er namelijk geen Nederlands woord en we zijn daarom genoodzaakt om het Engelse equivalent te gebruiken. ‘Computer’ fungeert dus als gap filler: het vult een lexicaal gat op. In tegenstelling tot een noodzakelijk Engels leenwoord, bestaat er bij een niet-noodzakelijk Engels leenwoord wél een Nederlands equivalent. In plaats van beautiful of diskosting, kun je bijvoorbeeld ‘mooi’ of ‘goor’ zeggen. Deze Engelse woorden fungeren dus niet als gap filler: het dicht niet per se een lexicaal gat.

In het algemeen is de vernederlandsing van Engelse woorden in het Nederlands een fascinerend aspect van de relatie tussen de twee talen. Het laat zien hoe talen elkaar in de loop der tijd kunnen beïnvloeden en aanpassen. Ook laat het zien hoe het gebruik van geleende woorden de culturele en maatschappelijke veranderingen van een bepaalde samenleving kunnen weerspiegelen.